1. Adressering
2. Aanhef
2.1 Aanhef met naam
2.2 Aanhef met rolbenaming
2.3 Aanhef met functiebenaming
2.4 Beste of Geachte zonder aanvulling
3. Ondertekening

 

In geschreven berichten, bijvoorbeeld brieven of e-mails, worden vaak woorden gebruikt die verwijzen naar het gender van de geadresseerde, bijvoorbeeld in de adressering en de aanhef. Dat kan soms voor problemen zorgen, bijvoorbeeld als het gender niet bekend is, als men het gender van de geadresseerde verkeerd inschat of als men non-binaire personen aanschrijft. Het is ook niet altijd nodig om het gender te noemen. Deze tekst geeft handvatten om de adressering en de aanhef van een brief of e-mail zo te formuleren dat iedereen zich er, individueel of als groep, in kan herkennen en zich gerespecteerd voelt.

1. Adressering[Top]

In de adressering van een brief aan één geadresseerde zijn er verschillende mogelijkheden. De vormen in (1) en (2) zijn tegenwoordig heel gebruikelijk. Ze hebben als voordeel dat er geen gender wordt genoemd, waardoor ze bruikbaar zijn voor iedereen, ongeacht het gender.

(1) Kim Verbeek

(2) K. Verbeek

De vormen in (3) en (4) zijn mogelijk als bekend is dat de geadresseerde als vrouw of man aangesproken wil worden. Bedrijven en organisaties kunnen dat achterhalen door in contactformulieren te vragen hoe een persoon aangesproken wil worden, bijvoorbeeld met mevrouw of heer, of alleen met de voor- en achternaam. Het is af te raden om het gender van iemand af te leiden uit iemands voornaam, uiterlijk of geregistreerde geslacht.

(3) Mevrouw An Vinks

(4) De heer O. Yilmaz

Soms wordt de heer afgekort tot dhr. en mevrouw tot mevr. of mw. De vormen mijnheer en meneer zijn niet gebruikelijk in de adressering. De vorm mejuffrouw is verouderd en is af te raden.

Eventuele academische titels kunnen voor de voornaam of voorletter (na mevrouw of de heer) worden toegevoegd.

(5) Dr. K. Verbeek

(6) Mevrouw prof. dr. An Vinks

(7) De heer ir. O. Yilmaz

Adressering aan bedrijven en instellingen
Adressering aan samenwonenden, koppels en gezinnen
Mejuffrouw / mevrouw
Mevrouw dr. A. Verschoor / dr. A. Verschoor
Prof. dr. em. / prof. em. dr. / em. prof. dr.

 

2. Aanhef[Top]

2.1 Aanhef met naam Top

In de aanhef kan de voornaam of de achternaam van de geadresseerde, of beide, worden vermeld. Als de achternaam wordt vermeld in de aanhef, kan die worden voorafgegaan door de voornaam of de voorletter(s) van de geadresseerde (bijvoorbeeld Beste Kim Verbeek), of door mevrouw of heer/meneer (bijvoorbeeld Beste mevrouw Verbeek), als bekend is dat de geadresseerde als vrouw of man aangesproken wil worden. Ook de combinatie van mevrouw of heer met de voorletter(s) en achternaam van de geadresseerde (bijvoorbeeld Beste mevrouw K. Verbeek) komt voor, vooral in Nederland. Als begroeting erbij zijn onder meer Geachte, Beste, Dag en Hallo mogelijk.

De keuze van de aanhef is contextueel bepaald. Een aanhef met Geachte, zoals (8)-(10), is het meest formeel. Geachte roept een bepaalde afstand op en is daardoor geschikt voor allerlei officiële contexten, bijvoorbeeld juridische of academische contexten. Geachte is ook bruikbaar als men nadrukkelijk respect of beleefdheid wil uitdrukken, bijvoorbeeld in contacten met onbekenden of mensen die hiërarchisch hoger geplaatst zijn.

(8) Geachte K. Verbeek,

(9) Geachte mevrouw I.M. Vinks,

(10) Geachte heer Yilmaz,

Als er geen genderaanduiding als mevrouw of heer wordt gebruikt, worden meestal de voorletter of voorletters vermeld, zoals in (8). Daarnaast komt ook Geachte met een voornaam en een achternaam af en toe voor (vooral in België), bijvoorbeeld Geachte Kim Verbeek. Die combinatie kan wat ongewoon overkomen, omdat het gebruik van een voornaam vaak als informeel wordt aangevoeld, terwijl Geachte juist erg formeel is.

Een aanhef met Beste of Dag in combinatie met de achternaam, zoals (11)-(13), is bruikbaar in allerlei (zakelijke) contexten, bijvoorbeeld in brieven aan klanten. Beste en Dag zijn beleefd, maar klinken iets persoonlijker en minder stijf dan Geachte. Voor sommige mensen voelt Dag informeler aan dan Beste, maar voor anderen is het juist omgekeerd.

(11) Beste Kim Verbeek,

(12) Beste mevrouw I.M. Vinks,

(13) Dag meneer Yilmaz,

Nog informeler is een aanhef met een begroeting als Beste, Dag, Hallo of Hoi in combinatie met de voornaam, zoals (14)-(16). Zo’n aanhef is bruikbaar als men de geadresseerde persoonlijk kent, maar ook als men de geadresseerde op een gemoedelijke, ongedwongen manier wil aanspreken, bijvoorbeeld in commerciële mails van bedrijven. Ook minderjarigen worden gewoonlijk met de voornaam aangesproken.

(14) Beste An,

(15) Hallo Kim,

(16) Hoi Sarah,

Ook een aanhef met alleen de voornaam komt voor, zoals in (17). Zo’n aanhef kan kortaf of bot overkomen en is daarom alleen bruikbaar in bijzondere gevallen, als men iemand aanschrijft die heel vertrouwd is.

(17) An,

Tabel 1 geeft een overzicht van de verschillende mogelijke combinaties, op een schaal van formeel naar informeel.

 

Tabel 1: mogelijke vormen voor een aanhef met naam

Aanhef voor een man
Aanhef voor een non-binaire persoon
Aanhef voor een vrouw
Waarde (als aanhef)

2.2 Aanhef met rolbenamingTop

Soms is het niet mogelijk om de naam van de geadresseerde te vermelden in de aanhef, bijvoorbeeld omdat die naam niet bekend is of omdat de brief of e-mail gericht is aan een groep mensen. In zulke gevallen kan een zogeheten rolbenaming worden gebruikt in de aanhef. Genderoverkoepelende rolbenamingen hebben daarbij de voorkeur.

(18) Beste klant,

(19) Beste abonnee,

(20) Beste collega,

(21) Geachte geadresseerde,

(22) Geachte relatie,

(23) Geacht bestuurslid,

Bij grammaticaal mannelijke woorden die een vrouwelijke variant hebben, bijvoorbeeld lezer of bewoner, bestaat het risico dat ze als mannelijk worden geïnterpreteerd, waardoor andere genders zich mogelijk minder aangesproken voelen. Om dat te vermijden, kan een nieuwe genderoverkoepelende rolbenaming worden gevormd, bijvoorbeeld lezende of bewonende. Zulke nieuwe benamingen kunnen in het begin ongewoon overkomen bij andere taalgebruikers, maar als ze vaak genoeg worden gebruikt, raken ze op den duur ingeburgerd. Een andere mogelijkheid is om de grammaticaal mannelijke benaming te gebruiken in combinatie met v/m/x.

(24) Beste bewonende,

(25) Beste medewerker (v/m/x),

Als geadresseerden als groep worden aangeschreven, kan een meervoudige rolbenaming (eventueel gevolgd door v/m/x) of een verzamelnaam gebruikt worden in de aanhef. Als de groep bestaat uit mensen met een verschillende rol, kan een aanhef als Beste allen, Dag allemaal of Beste mensen gebruikt worden. Ook de meervoudsvormen Besten en Geachten zijn mogelijk. Die worden vooral in Nederland gebruikt.

(26) Geachte leden van de werkgroep,

(27) Beste collega’s,

(28) Beste bewoners (v/m/x),

(29) Beste lezers (v/m/x),

(30) Geacht bestuur,

(31) Beste redactie,

(32) Beste klantendienst,

(33) Beste allen,

(34) Dag allemaal,

(35) Beste mensen,

Gemengde combinaties als (36) en (37) worden niet (meer) aanbevolen, omdat er ook mensen zijn, bijvoorbeeld non-binaire personen, die niet aangesproken willen worden met heer/meneer of mevrouw.

(36) Geachte mevrouw, geachte heer,

(37) Beste meneer/mevrouw,

Vooral in Nederland komt soms nog de aanhef L.S. voor, een afkorting van het Latijnse lectori salutem (‘groet aan de lezer’). Die aanhef komt op veel mensen ouderwets en onpersoonlijk over en is daarom niet aan te bevelen.

Aanhef zonder genderaanduiding
Mijne heren (als aanhef)
Taal en gender: beroeps-, functie- en rolbenamingen (algemeen)
Waarde (als aanhef)

2.3 Aanhef met functiebenamingTop

In brieven of e-mails die gericht zijn aan iemand in een bepaalde functie, kan de functie in de aanhef staan. Zo’n aanhef is vooral bruikbaar in officiële contexten. Het is aan te bevelen om de functiebenaming te gebruiken waarmee de persoon in kwestie zichzelf aanduidt, als dat achterhaald kan worden. Als bekend is dat een persoon als vrouw of als man aangesproken wil worden, kan mevrouw de of mijnheer/meneer de worden gebruikt in plaats van Geachte.

(38) Geachte voorzitster,

(39) Geachte directeur,

(40) Mevrouw de minister,

(41) Mijnheer / Meneer de kabinetschef,

Directeur / Directrice
Titels en titulatuur in België (algemeen)
Titels en titulatuur in Nederland (algemeen)

2.4 Beste of Geachte zonder aanvullingTop

Vooral in België komt Beste of Geachte, zonder verdere aanvulling, vrij vaak voor als aanhef. Zo’n aanhef kan handig zijn in een bericht dat voor meerdere mensen bedoeld is of dat gericht is aan iemand van wie de naam niet bekend is. Het zelfstandige gebruik van Beste of Geachte heeft ook als voordeel dat er geen gender wordt vermeld, waardoor iedereen zich erin kan herkennen. Het nadeel is dat die aanhef onpersoonlijk kan overkomen. Het is daarom aan te bevelen om waar mogelijk een naam of een zelfstandig naamwoord (zoals klant of collega) toe te voegen in de aanhef.

In een e-mail is ook een informelere begroeting als Goedemorgen, Goedemiddag, Goeie(n)dag, Goedenavond, Dag of Hallo zonder aanvulling mogelijk als aanspreking van een persoon van wie men de naam niet kent.

Beste / Geachte (als aanhef)
Goeiedag / goededag / goeiendag / goedendag

 

3. Ondertekening[Top]

Onder de slotgroet van een brief of e-mail kan mevrouw of de heer toegevoegd worden voor of achter de naam van de persoon die de brief of e-mail ondertekent. Zo wordt duidelijk gemaakt hoe die persoon aangesproken wil worden.

(42) An Vinks (mevrouw)

(43) De heer Osman Yilmaz

Een andere mogelijkheid is om in de ondertekening van een brief of e-mail de voornaamwoorden te vermelden van de persoon die ondertekent. Ook dat is een manier om duidelijk te maken dat men als vrouw, man, of anders aangesproken wil worden.

(44) An Vinks (zij/haar)

(45) Osman Yilmaz (hij/zijn)

(46) Kim Verbeek (die/diens)

(47) Els De Grote (die/hen/hun)

Taal en gender: verwijswoorden voor vrouwen, mannen en non-binaire personen (algemeen)

Zie ook

Opmaak van een zakelijke brief in België (algemeen)
Opmaak van een zakelijke brief in Nederland (algemeen)
Opmaak van een zakelijke e-mail (algemeen)

Komma na aanhef

Bronnen

Wingerden, W. van (2021). De beste genderneutrale aanhef? ‘Beste’! Geraadpleegd op 17 oktober 2022 via https://doetietsmettaal.nl/2021/04/beste-genderneutrale-aanhef/.

Naslagwerken

Schrijfwijzer (2020), p. 529-540; Check je e-mail en brief (2017), p. 85-89; Weg met slechte teksten! (2023), p.80-83; Vraagbaak Nederlands (2016), p. 206-207