Vraag

Is het gebruik van het bezittelijk voornaamwoord haar correct in een zin als Wie heeft haar huiswerk niet gemaakt?

Antwoord

Ja. Als uit de context blijkt dat wie op een of meer vrouwelijke personen slaat, heeft het vrouwelijke voornaamwoord haar de voorkeur. In de praktijk komen in zulke contexten ook zijn en z’n voor, maar die zijn niet voor iedereen acceptabel.

Toelichting

Bij een onbepaald voornaamwoord (bijvoorbeeld iedereen, men) of een vragend voornaamwoord (bijvoorbeeld wie, welke) heeft het bezittelijk voornaamwoord haar (of d’r in gesproken taal) de voorkeur als uit de context of situatie blijkt dat er alleen naar een vrouwelijk persoon of naar meer vrouwelijke personen verwezen wordt. In de praktijk komen in zulke gevallen ook zijn en z’n voor, maar die zijn niet voor iedereen acceptabel.

(1) De vriendinnen waren erg opgewonden: iedereen wilde verslag doen van haar vakantie.

(2) Meisjes, wie van jullie wil haar / d’r mening hierover geven?

Zijn en z’n worden gebruikt om te verwijzen naar mannen, zoals in (3) of om te verwijzen naar alle personen, ongeacht hun gender, zoals in (4a)-(6a).

(3) Jongens, wie van jullie heeft zijn Instagramaccount openbaar staan?

(4a) Men mag zijn auto hier niet parkeren.

(5a) Wie heeft z’n paraplu in de trein vergeten?

(6a) Iedereen heeft wel iets dat hij aan zijn uiterlijk zou willen veranderen.

Het generieke gebruik van mannelijke voornaamwoorden in zinnen als (4a)-(6a) heeft als nadeel dat zulke zinnen in eerste instantie een mannelijk beeld kunnen oproepen, waardoor minder aan andere genders wordt gedacht. Wie dat wil vermijden, kan de zin anders formuleren, bijvoorbeeld met een tweede persoon of een meervoudsvorm.

(4b) Je mag je auto hier niet parkeren.

(6b) Alle mensen hebben wel iets dat ze aan hun uiterlijk zouden willen veranderen.

Soms is de tweede persoon of de meervoudsvorm niet mogelijk, zoals in (5a). Om te verwijzen naar vrouwen en mannen kan de combinatie van een vrouwelijk en mannelijk voornaamwoord worden gebruikt, zoals in (5b).

(5b) Wie heeft haar of zijn paraplu in de trein vergeten?

Het is niet duidelijk welk woord gebruikt kan worden als iemand wil verwijzen naar vrouwen, mannen en non-binaire personen. Een mogelijkheid is om gebruik te maken van diens of hun. Het nadeel van die woorden is dat diens van oorsprong naar mannen verwijst en hun naar meerdere personen. Daardoor kunnen die woorden verkeerd geïnterpreteerd worden of opgevat worden als ongrammaticaal. Diens kan bovendien wat formeel overkomen.

(5c) Wie heeft diens paraplu in de trein vergeten?

(5d) Wie heeft hun paraplu in de trein vergeten?

Soms kan het bezittelijk voornaamwoord vervangen worden door een lidwoord.

(7) Wie van jullie wil hierover een mening geven?

Om specifiek te verwijzen naar non-binaire personen, worden onder meer diens en hun gebruikt.

(8a) Niet iedereen die non-binair is, verandert diens voornaam.

(8b) Niet iedereen die non-binair is, verandert hun voornaam.

Vaak is ook een andere formulering mogelijk, zoals een meervoudsvorm.

(8c) Niet alle non-binaire personen veranderen hun voornaam.

Zie ook

Taal en gender (algemeen)
Taal en gender: verwijswoorden voor vrouwen, mannen en non-binaire personen (algemeen)
Verwijzingsproblemen met voornaamwoorden van de derde persoon enkelvoud (algemeen)

Diens / zijn
Haar / zijn (het bestuur heeft – goedkeuring uitgesproken)
Haar / zijn (Pepsi heeft – winst verdubbeld)
Hij / zij / die (een leerling)
Zijn / haar (de muis heeft – staart bezeerd)
Zijn / hun (de tweeling is gek op – nichtje)

Bronnen

• Europees Parlement (2018). Genderneutraal taalgebruik in het Europees Parlement. Geraadpleegd via https://www.europarl.europa.eu/cmsdata/187106/GNL_Guidelines_NL-original.pdf.
• Redl, T. (2020). Masculine generic pronouns. Investigating the processing of an unintended gender cue. PhD Thesis, Radboud University Nijmegen, Nijmegen. Geraadpleegd via: https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/228989/228989.pdf?sequence=1.
• Wingerden, W. van (2021). Die z’n genderneutrale voornaamwoorden. Geraadpleegd via https://doetietsmettaal.nl/2021/01/die-zr-genderneutrale-voornaamwoorden/.
• Lang zal die leven! Even wennen? Geraadpleegd via langzaldieleven.nl.

Naslagwerken

ANS (1997), p. 291 of online via de E-ANS online via de E-ANS