Vraag

Wat is correct: Jan alsmede (of alsook) Piet hebben dat gedaan of Jan alsmede (of alsook) Piet heeft dat gedaan?

Antwoord

In de meeste zinnen van dit type (waarin de delen van het onderwerp allebei enkelvoud zijn) is de keuze tussen de enkelvoudige en meervoudige persoonsvorm in beginsel vrij (Jan alsmede/alsook Piet hebben/heeft dat gedaan). De enkelvoudsvorm is altijd correct.

Toelichting

De nevenschikkende voegwoorden alsmede en alsook hebben allebei de betekenis ‘en ook’ en worden gebruikt om verschillende elementen met nadruk aaneen te schakelen. Alsmede en alsook komen alleen in formele taal voor.

Als een nevenschikking van enkelvoudige leden die door het voegwoord alsmede of alsook worden aaneengeschakeld, onderwerp is, kan de persoonsvorm altijd in het enkelvoud staan. In de meeste gevallen is echter ook een meervoudsvorm mogelijk. Alleen in die gevallen waarin bij vervanging van alsmede of alsook door en een enkelvoudsvorm verplicht of mogelijk is, is het gebruik van de meervoudsvorm uitgesloten. Vergelijk:

(1a) Jan en Piet hebben dat gedaan.

(1b) Jan alsmede/alsook Piet hebben/heeft dat gedaan. (formeel)

(2a) Er wordt hier melk en kaas bereid.

(2b) Er worden hier melk en kaas bereid. (uitgesloten)

(2c) Er wordt hier melk alsmede/alsook kaas bereid. (formeel)

(2d) Er worden hier melk alsmede/alsook kaas bereid. (uitgesloten)

Als beide delen van de nevenschikking meervoudig zijn of als een van beide delen meervoudig is, heeft de persoonsvorm ook de meervoudsvorm. Vergelijk:

(3) De winkeliers alsmede/alsook hun klanten zijn daarbij gebaat. (formeel)

(4a) De onderwijzer alsmede/alsook de scholieren hebben veel plezier aan het uitje beleefd. (formeel)

(4b) De scholieren alsmede/alsook de onderwijzer hebben veel plezier aan het uitje beleefd. (formeel)

Bijzonderheid

Nevenschikkingen met alsmede en alsook kunnen gemakkelijk worden gesplitst. Als het om enkelvoudige delen gaat, is bij splitsing alleen de enkelvoudsvorm mogelijk; als een van beide delen meervoudig is, hangt het getal van de persoonsvorm af van het eerste deel:

(1c) Jan heeft dat gedaan, alsmede/alsook Piet. (formeel)

(4c) De onderwijzer heeft veel plezier aan het uitje beleefd, alsmede/alsook de scholieren.

(4d) De scholieren hebben veel plezier aan het uitje beleefd, alsmede/alsook de onderwijzer.

Zie ook

Een of meer deelnemers is / zijn uitgeschakeld
Ik of jullie ga / gaan
Jan of ik heeft / heb / hebben dat gezegd
Jan of Piet hebben / heeft dat gedaan
Niet alleen de leerlingen, maar ook de leraar kijken / kijkt uit naar het weekend
Noch Jan noch Piet hebben / heeft dat gedaan
Zowel de politie als de brandweer zijn / is ter plaatse
Zowel de wethouders als de burgemeester is / zijn tegen het voorstel

Naslagwerken

ANS (1997), p. 1481 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Prisma Stijlboek (1993), p. 26; Nieuw stijlboek Volkskrant (1997), p. 60-61