Vraag

Is diens juist in de volgende zin: Er was veel lof voor de heer De Vries en diens beleid?

Antwoord

Diens is niet fout, maar het is een wat formeel woord. Het gebruik ervan kan het best beperkt worden tot zinnen waarin het woord verwarring kan voorkomen over wie bedoeld is. In andere gevallen is zijn het gewone woord: Er was veel lof voor de heer De Vries en zijn beleid.

Toelichting

Diens betekent van oudsher ‘van hem, van die man’. Het is een wat formeel woord. Om naar een mannelijke persoon te verwijzen is zijn het gewone woord.

(1a) Ze maakte kennis met de Syrische acteur en zijn cultuur.

(1b) Ze maakte kennis met de Syrische acteur en diens cultuur. (formeel)

In sommige zinnen is zijn dubbelzinnig is omdat er twee mannelijke personen in de zin staan. In zulke zinnen kan diens wel bruikbaar zijn om verwarring te voorkomen.

(2a) De directeur vertelde aan de heer Jansen dat zijn auto beschadigd was.

(3a) Dimitri vroeg aan Steven of zijn moeder inmiddels vertrokken was.

In (2a) kan zijn zowel naar de directeur als naar de heer Jansen verwijzen, in zin (3a) kan zijn naar Dimitri maar ook naar Steven verwijzen. De juiste interpretatie van dit soort zinnen hangt af van de context en van kennis van de wereld. Om verwarring te voorkomen kan diens gebruikt worden om naar de laatstgenoemde mannelijke persoon te verwijzen. In informele spreektaal wordt in plaats van diens ook die z’n gebruikt.

(2b) De directeur vertelde aan de heer Jansen dat diens auto beschadigd was.

(3b) Dimitri vroeg aan Steven of diens moeder inmiddels vertrokken was.

In (2b) verwijst diens naar de heer Jansen; in zin (3b) naar Steven.

Bijzonderheid

Tegenwoordig wordt diens soms ook gebruikt om naar vrouwen of meisjes te verwijzen, al is dat niet algemeen geaccepteerd. Van oudsher is dier de vrouwelijke tegenhanger van diens. Dier kon ook gebruikt worden voor meerdere personen. De vorm dier is ook formeel en komt nog maar weinig voor. Meestal wordt haar gebruikt als ‘van haar, van die vrouw’ bedoeld is (Carla vroeg Kassandra naar haar beleid) en hun als ‘van hen’ bedoeld is (De journalisten stelden de bestuurders vragen over hun beleid).

Diens wordt soms ook gebruikt als verwijswoord voor non-binaire personen, zoals in zin (4), of voor personen in het algemeen, zoals in zin (5). Het heeft dan de betekenis ‘van die persoon’. Een nadeel is dat diens wat formeel kan overkomen en van oudsher een mannelijk voornaamwoord is, waardoor het als mannelijk kan worden geïnterpreteerd.

(4) Vanavond komt Bo over diens boek praten.

(5) Iedereen is hier welkom, ongeacht diens seksuele geaardheid of genderidentiteit.

Zie ook

Naamvallen (algemeen)
Taal en gender (algemeen)
Taal en gender: verwijswoorden voor vrouwen, mannen en non-binaire personen (algemeen)
Verwijzingsproblemen met voornaamwoorden van de derde persoon enkelvoud (algemeen)
Woordgeslacht (algemeen)

Haar / zijn (wie heeft – huiswerk niet gemaakt?)
Hij / zij / die (een leerling)
Tijdens zijn vakantie in Italië nam de Heer tot zich … (dubbelzinnige verwijzing)
Wiens / wier (de vrouw – auto)
Wie z’n / wiens

Naslagwerken

ANS (1997), p. 290-292 of online via de E-ANS online via de E-ANS, p. 309 of online online; Schrijfwijzer (2020), p. 439; Van Dale Taalhandboek Nederlands (2011), p. 253