Vraag

Is in een overlijdensadvertentie een zin als Tijdens zijn vakantie in Italië nam de Heer onze lieve opa Willem tot zich juist, als bedoeld is dat opa Willem tijdens zijn vakantie in Italië is overleden?

Antwoord

De zin is juist geformuleerd, maar hij kan de lezer wel even op het verkeerde been zetten: het woord zijn kan zowel op de overleden opa slaan als op de Heer. Als u wilt voorkomen dat lezers de zin verkeerd interpreteren, kunt u beter een andere formulering kiezen.

Toelichting

Het bezittelijk voornaamwoord zijn verwijst naar een mannelijk of onzijdig woord. Over het algemeen is duidelijk naar wélk woord het verwijst, maar er zijn zinnen waarin zijn dubbelzinnig is.

(1) In zijn vakantie stuurde Carl veel berichtjes aan Henk.

(2) Boris vertelde aan Lucas dat zijn auto beschadigd was.

In (1) kan zijn zowel naar Carl als naar Henk verwijzen, en in zin (2) zowel naar Boris als naar Lucas. Veel lezers zullen er in zin (1) van uitgaan dat het om Carls vakantie ging, omdat Carl dichter bij zijn staat dan Henk, én omdat Carl het onderwerp van de zin is. Maar een bezittelijk voornaamwoord hoeft niet per se naar het onderwerp te verwijzen, en ook nabijheid is geen doorslaggevend criterium; het kan dus ook om Henks vakantie gaan. In zin (2) zijn beide interpretaties ongeveer even plausibel.

De juiste interpretatie van dit soort zinnen hangt af van de context en van kennis van de wereld. Als het om een gesproken zin gaat, kan ook de intonatie waarmee de zin wordt uitgesproken duidelijk maken hoe de zin bedoeld is.

Ook andere bezittelijke voornaamwoorden, zoals haar en hun, en ook persoonlijke voornaamwoorden, zoals hij en zij/ze, kunnen naar twee (of zelfs meer) elementen uit de zin verwijzen.

(3) Mary zei tegen Anna dat haar jurk verkeerd zat.

(4) Cora zei tegen Edith dat ze zich nog moest omkleden.

In beide zinnen kan haar respectievelijk ze naar de beide vrouwelijke personen verwijzen.

In de zin Tijdens zijn vakantie in Italië nam de Heer onze lieve opa Willem tot zich weten we door onze kennis van de wereld dat zijn niet naar de Heer verwijst. Toch zal voor veel mensen deze interpretatie zich in eerste instantie opdringen, doordat de Heer dichter bij zijn staat dan onze lieve opa Willem én doordat de Heer het onderwerp van de zin is. Hoewel er dus geen fout in de zin staat, kan de dubbelzinnigheid een reden zijn om de zin anders te formuleren.

Zie ook

Diens / zijn
Geboren in Gent, heeft deze tenor …

Naslagwerken

ANS (1997), p. 292 of online via de E-ANS online via de E-ANS