Vraag

Is het correct om degene of diegene te gebruiken om naar zaken te verwijzen?

Antwoord

Het is onduidelijk of het gebruik van degene of diegene om naar zaken te verwijzen als correct kan worden beschouwd. Zeker correct is die. Vaak is ook een andere formulering mogelijk, waarbij het zelfstandig naamwoord waarnaar verwezen wordt, herhaald wordt.

Toelichting

De aanwijzende voornaamwoorden degene en diegene kunnen in ieder geval worden gebruikt om naar personen te verwijzen. Diegene is wat nadrukkelijker dan degene. Na degene/diegene volgt doorgaans een betrekkelijke bijzin ingeleid door die of een nabepaling met een voorzetsel.

(1) Ben jij diegene die we zoeken? Solliciteer dan snel!

(2) Degene met de mooiste stem wordt de winnaar van ‘The Voice’.

Als diegene en degene naar meer dan één persoon verwijzen, krijgen ze een meervouds-n.

(3) Degenen die hun autogordel niet om hadden, kregen een waarschuwing.

Degene en diegene worden ook geregeld gebruikt om naar zaken te verwijzen, maar een niet te verwaarlozen groep taalgebruikers keurt dat gebruik af. Het is daarom niet duidelijk of het gebruik van diegene en degene voor zaken als correct kan worden beschouwd.

(4a) Samira houdt van koekjes, en degene met kokos vindt ze het lekkerst. (status onduidelijk)

(5a) Je verklaring stemt niet overeen met degene die je gisteren hebt afgelegd. (status onduidelijk)

(6a) Ik heb veel oude kleren weggedaan, maar diegene die ik nog vaak draag, heb ik gehouden. (status onduidelijk)

Zeker correct om naar zaken te verwijzen is die. Wie de opeenvolging die die (zin (5b)) wil vermijden, kan in geschreven taal ook die welke gebruiken (zin (5c)). Die welke is wel formeel taalgebruik. Vaak is ook een andere formulering mogelijk, waarbij het zelfstandig naamwoord herhaald wordt (zin (6b)).

(4b) Samira houdt van koekjes, en die met kokos vindt ze het lekkerst.

(5b) Je verklaring stemt niet overeen met die die gisteren werden afgelegd.

(5c) Je verklaring stemt niet overeen met die welke gisteren werden afgelegd. (formeel)

(6b) Ik heb veel oude kleren weggedaan, maar de kleren die ik nog vaak draag, heb ik gehouden.

Zie ook

Beide / beiden (verwijzing naar rechtspersonen)
Degene / degenen
Diegene
Diverse / diversen
Hetgeen / wat
Hetwelk
Welke (de regels -)

Naslagwerken

ANS (1997), p. 311 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Schrijfwijzer (2012), p. 286; Woordenboek Correct Taalgebruik (2004), p. 61