Vraag

Is het correct om diegene te gebruiken zonder dat er een bijzin op volgt? Bijvoorbeeld in: We hebben gehoord dat iemand de portemonnee gevonden heeft. Wil diegene zich melden?

Antwoord

Dit gebruik van diegene zonder erop volgende bijzin kan tot de standaardtaal in Nederland gerekend worden. Het komt er vooral voor in (de weergave van) spreektaal en in informele teksten. In België is diegene zonder erop volgende bijzin geen standaardtaal.

Standaardtaal in het hele taalgebied is: Wil degene die de portemonnee gevonden heeft, zich melden? of We hebben gehoord dat iemand de portemonnee gevonden heeft. Wil die (persoon) zich melden?

Toelichting

Diegene en degene duiden een persoon aan die in een erop volgende bijzin of bepaling nader omschreven wordt.

(1a) Degene die het meest biedt, gaat met dit prachtige kunstwerk naar huis.

(2) Diegene met de grootste mond heeft niet altijd het meeste zelfvertrouwen.

In plaats van degene die of diegene die kan vaak ook wie of hij die/zij die gebruikt worden.

(1b) Wie het meest biedt, gaat met dit prachtige kunstwerk naar huis.

(1c) Hij die het meest biedt, gaat met dit prachtige kunstwerk naar huis.

In Nederland komt diegene in spreektaal en informele schrijftaal ook vaak voor zonder bijzin of bepaling. Het wordt gebruikt in de betekenis ‘die persoon (van wie eerder sprake is)’. Dat gebruik is standaardtaal in Nederland. In België behoort het gebruik van diegene zonder bijzin of nabepaling niet tot de standaardtaal.

(3a) Zodra je iemand ziet, checkt ons emotionele brein razendsnel of diegene lijkt op iemand die je eerder hebt gezien. [standaardtaal in Nederland] (informeel)

(4a) Ik heb een vrouw aan de telefoon die zich wil aanmelden voor de cursus. Diegene vraagt ook nog hoeveel deelnemers er zijn. [standaardtaal in Nederland] (informeel)

(5a) Voor onze fabriek zijn we op zoek naar een machinebouwer. Diegene moet technisch geschoold en flexibel zijn. [standaardtaal in Nederland] (informeel)

(6a) Ik hoor een luidruchtige beller aankomen. Er is plaats in heel de wagon maar diegene komt net naast mij zitten. [standaardtaal in Nederland] (informeel)

In de standaardtaal in het hele taalgebied wordt in plaats van diegene een zelfstandig naamwoord (bv. die persoon), een persoonlijk voornaamwoord (hij of zij) of een aanwijzend voornaamwoord (die) gebruikt, of wordt diegene gecombineerd met een betrekkelijke bijzin.

(3b) Zodra je iemand ziet, checkt je emotionele brein razendsnel of die lijkt op iemand die je eerder hebt gezien.

(4b) Ik heb een vrouw aan de telefoon die zich wil aanmelden voor de cursus. Ze vraagt ook nog hoeveel deelnemers er zijn.

(5b) Voor onze fabriek zijn we op zoek naar een machinebouwer die technisch geschoold en flexibel moet zijn.

(6b) Ik hoor een luidruchtige beller aankomen. Er is plaats in heel de wagon maar hij komt net naast mij zitten.

Zie ook

Dit / dat, deze / die (algemeen)
Taal en gender: verwijswoorden voor vrouwen, mannen en non-binaire personen (algemeen)

Degene (voor zaken)
Degene / degenen
Een iemand

Bronnen

Stroop, J. (2010). Nu gaat (die)gene met de die. In: J. De Caluwe & J. Van Keymeulen (Red.), Voor Magda. Artikelen voor Magda Devos bij haar afscheid van de Universiteit Gent (pp. 551-559). Gent: Vakgroep Nederlandse Taalkunde – Academia Press.

Naslagwerken

Taalboek Nederlands (2003), p. 182; ANS (1997), p. 311 of online via de E-ANS online via de E-ANS