Vraag

Is welke correct in de zin De regels welke in acht moeten worden genomen, staan op schrift?

Antwoord

Ja, maar dit gebruik is alleen geschikt voor formele schrijftaal. In algemene teksten en in spreektaal is het gebruik van welke als betrekkelijk voornaamwoord af te raden; goede alternatieven zijn die of vormen als waaraan, waarin, waardoor enzovoort.

Toelichting

Het zelfstandig gebruikte betrekkelijk voornaamwoord welke kan worden gebruikt om te verwijzen naar woorden in het meervoud of naar de-woorden in het enkelvoud. Het kan dan altijd door het betrekkelijk voornaamwoord die worden vervangen. Die is het neutraalst en verdient de voorkeur, maar in formele schrijftaal komt welke ook voor. Welke doet enigszins verouderd aan en wordt vaak gebruikt in combinatie met andere formele woorden.

(1a) De regels welke in acht moeten worden genomen, staan op schrift. (formeel, schrijftaal)

(1b) De regels die in acht moeten worden genomen, staan op schrift.

(2a) De familieleden welke zijn overleden, worden tijdens het gebed herdacht. (formeel, schrijftaal)

(2b) De familieleden die zijn overleden, worden tijdens het gebed herdacht.

(3a) De vraag welke hierbij rijst, is: hoe helpt technologie hierbij? (formeel, schrijftaal)

(3b) De vraag die hierbij rijst, is: hoe helpt technologie hierbij?

Bij een verwijzing naar het aanwijzend voornaamwoord die wordt vaak voor welke gekozen om de opeenvolging die die te vermijden. Een neutraler alternatief is echter ook dan meestal mogelijk.

(4a) In aanmerking komen gebouwen die op de monumentenlijst staan en die welke het stadsgezicht bepalen. (formeel, schrijftaal)

(4b) In aanmerking komen gebouwen die op de monumentenlijst staan en panden die het stadsgezicht bepalen.

Welke kan in de betrekkelijke bijzin ook worden voorafgegaan door een voorzetsel. In dit geval kan welke worden vervangen door wie als het om personen gaat. In plaats van de combinatie van voorzetsel + betrekkelijk voornaamwoord kan voor zowel personen als niet-personen vaak ook een voornaamwoordelijk bijwoord (waartegen, waarin, waardoor enzovoort) worden gebruikt. Het gebruik van vormen als waartegen en waarmee om naar personen te verwijzen is typisch voor spreektaal en het komt ook geregeld voor in informele schrijftaal.

(5a) We vernietigen de dossiers in welke gevoelige informatie staat. (formeel, schrijftaal)

(5b) We vernietigen de dossiers waarin gevoelige informatie staat.

(6a) Personen tegen welke een proces is aangespannen, worden geobserveerd. (formeel, schrijftaal)

(6b) Personen tegen wie een proces is aangespannen, worden geobserveerd.

(6c) Personen waartegen een proces is aangespannen, worden geobserveerd. (informeel)

Na voorzetsels waarmee geen voornaamwoordelijk bijwoord kan worden gevormd (onder andere aangaande, behoudens, blijkens, gedurende, gezien, ingevolge, krachtens, namens, ondanks, sinds, tijdens, volgens, wegens), is er bij een verwijzing naar zaken geen direct alternatief voor welke. In neutraal taalgebruik is dan een andere formulering aan te raden.

(7a) We respecteren de wetsbepalingen krachtens welke deze handelwijze is verboden. (formeel, schrijftaal)

(7b) We respecteren de wetsbepalingen die deze handelswijze verbieden.

(8a) De lezing tijdens welke hij in slaap is gevallen, ging over financiële processen. (formeel, schrijftaal)

(8b) De lezing waarbij hij in slaap is gevallen, ging over financiële processen.

Welke kan niet verwijzen naar het-woorden. Het zou dan hetwelk moeten zijn, maar dat is ook erg formeel. Dat of een alternatieve formulering heeft de voorkeur.

(9a) Dit besluit, hetwelk strijdig is met de bestaande regelgeving, kan tot schadeplicht leiden. (formeel, schrijftaal)

(9b) Dit besluit, dat strijdig is met de bestaande regelgeving, kan tot schadeplicht leiden.

Zie ook

Degene (voor zaken)
Die / wie (de man – ik het boek gaf)
Hetgeen / wat
Hetwelk
Waarmee / met wie (de mensen – ik samenwerk)
Waarzonder
Welk (de rechtszaak, – proces)
Welke / wat voor

Naslagwerken

Grote Van Dale (2015); Van Dale Hedendaags Nederlands (2008); Prisma Handwoordenboek Nederlands (2014); ANS (1997), p. 336-337 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Schrijfwijzer (2012), p. 286; Van Dale Taalhandboek Nederlands (2011), p. 236