Vraag

Is waarzonder correct in de zin Micronutriënten zijn stoffen waarzonder we niet kunnen leven?

Antwoord

Waarzonder is verouderd. Het is onduidelijk of het nog tot de standaardtaal kan worden gerekend. Als alternatief kan bijvoorbeeld zonder (die stoffen) gebruikt worden, of een formulering met zonder welk(e).

Toelichting

Met veel voorzetsels kunnen voornaamwoordelijke bijwoorden worden gevormd. Dat voornaamwoordelijk bijwoord correspondeert met een voorzetselgroep die bestaat uit een voorzetsel en een voornaamwoord: bijvoorbeeld in deze/dit/dat/wat wordt hierin/daarin/waarin en met dit/deze/dat/wat wordt hiermee /daarmee/waarmee. Voornaamwoordelijke bijwoorden kunnen een bijvoeglijke bijzin of een vraagzin inleiden.

(1) Hoe je daarmee omgaat, kies je zelf.

(2) Het artikel waarin dat staat, heb ik niet gelezen.

(3) Waarin heb je het gelezen?

Met de combinatie zonder dit/deze/dat/wat corresponderen de voornaamwoordelijke bijwoorden hierzonder, daarzonder en waarzonder. Deze woorden zijn erg formeel en verouderd. Ze voelen voor een grote groep taalgebruikers niet meer vertrouwd aan en het is daardoor niet duidelijk of deze tot de standaardtaal gerekend kunnen worden. Dat geldt nog sterker voor daarzonder en hierzonder dan voor waarzonder.

(4a) Dat is kennis waarzonder je niet aan de proef kunt deelnemen. (status onduidelijk)

(5a) Waarzonder kunnen mensen niet leven? (status onduidelijk)

(6a) Micronutriënten zijn belangrijke stoffen. Daarzonder kunnen mensen niet leven. (status onduidelijk)

 Er zijn verschillende alternatieven voor waarzonder.

(4b) Zonder die kennis kun je niet aan de proef deelnemen.

(5b) Zonder welke stoffen kunnen mensen niet leven?

(6b) Micronutriënten zijn stoffen zonder welke we niet kunnen leven.

(6c) Micronutriënten zijn belangrijke stoffen – zonder kunnen we niet leven.

(6d) Micronutriënten zijn belangrijke stoffen, die we niet kunnen missen.

Zie ook

Aaneenschrijven van combinaties met er, daar, hier en waar (algemeen)

Hetwelk
Waarmee / met wie (de mensen – ik samenwerk)
Welke (de regels -)
Welk (de rechtszaak, – proces)

Naslagwerken

ANS (1997), p. 493-494 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Woordenlijst (2015); Grote Van Dale (2015); Prisma Handwoordenboek Nederlands (2014); Van Dale Hedendaags Nederlands (2008); Koenen (2006)