Vraag

Worden naar en toe aaneengeschreven in de volgende zin: Ik vraag me af waar al die mensen naar toe / naartoe gaan?

Antwoord

Ja, naartoe wordt aan elkaar geschreven in de zin Ik vraag me af waar al die mensen naartoe gaan. Waar … naartoe is de gesplitste vorm van het voornaamwoordelijk bijwoord waarnaartoe.

Toelichting

Waarnaartoe is een voornaamwoordelijk bijwoord dat samengesteld is uit de bijwoorden waar en naartoe. In de regel worden de delen van het voornaamwoordelijk bijwoord aaneengeschreven, behalve als het de bijwoorden ergens, nergens en overal betreft: ernaartoe, daarnaartoe, hiernaartoe, waarnaartoe, ergens naartoe, nergens naartoe, overal naartoe.

Een voornaamwoordelijk bijwoord is te herkennen aan het feit dat het vervangen kan worden door het oorspronkelijke voorzetsel en een naamwoord. Een voornaamwoordelijk bijwoord met naartoe correspondeert met een constructie met het voorzetsel naar (of naar … toe).

(1a) Breng me ernaartoe! (= naar die plek toe, bijvoorbeeld naar het station)

(2a) Hij kent Barcelona als zijn broekzak, maar zij is nog nooit daarnaartoe geweest. (= naar die plaats, naar Barcelona)

(3a) We gaan overal naartoe met onze kampeerauto. (= naar overal)

Voornaamwoordelijke bijwoorden met naartoe worden in een zin vaak door andere elementen van elkaar gescheiden. Naartoe blijft in dat geval één woord.

(1b) Breng me er zo snel mogelijk naartoe!

(2b) Hij kent Barcelona als zijn broekzak, maar zij is daar nog nooit naartoe geweest.

(3b) We gaan overal samen naartoe met onze kampeerauto.

Als toe deel uitmaakt van een werkwoord, schrijven we ernaar, daarnaar en hiernaar en toe los van elkaar. Om zulke combinaties te analyseren, moet u kijken om welk werkwoord het gaat. Het is bijvoorbeeld toewerken naar iets: omdat toe bij het werkwoord hoort, maakt alleen naar deel uit van het voornaamwoordelijk bijwoord: ik werk ernaar toe. Ernaar, daarnaar en hiernaar kunnen overigens zelf ook gesplitst worden door een ander zinsdeel (zie zin (6)).

(4) Ik wil daarnaar toewerken. (= toewerken naar iets)

(5) Ik werkte daarnaar toe. (= toewerken naar iets)

(6) Ze leefden er heel erg naar toe. (= ernaar toeleven, toeleven naar iets)

Bijzonderheid

Het vragend voornaamwoordelijk bijwoord waarnaartoe wordt bijna altijd gesplitst. De ongesplitste vorm is in veel gevallen niet voor iedereen aanvaardbaar.

(7a) Waar moet die brief naartoe?

(7b) Waarnaartoe moet die brief? (status onduidelijk)

Zie ook

Los, aaneen of met een koppelteken (Leidraad 6)
Woordgroep of samenstelling? (Leidraad 6.8)
Aaneenschrijven van combinaties met er, daar, hier en waar (algemeen)
Combinaties met er: loze voornaamwoordelijke bijwoorden (algemeen)

Er … op / erop
Er achter aan lopen / erachter aanlopen / erachteraan lopen
Ervan doorgaan / er vandoor gaan / ervandoor gaan
Ervanuit gaan / er van uitgaan / er vanuit gaan / ervan uitgaan
Naar daar / daarnaartoe / daarheen
Vandaar / daarvandaan
Vanwaaruit / van waaruit

Naslagwerken

ANS: Scheidbaarheid van voornaamwoordelijke bijwoorden, p. 527 of online online; Woordenlijst (2015)