Vraag

Wat is correct: Behalve ons was er niemand aanwezig of Behalve wij was er niemand aanwezig?

Antwoord

Behalve wij was er niemand aanwezig is zonder meer correct. Het is onduidelijk of Behalve ons was er niemand aanwezig als correct kan worden beschouwd.

Toelichting

Behalve is volgens de meeste naslagwerken een voegwoord. Net als bij andere voegwoorden (bijvoorbeeld en, of) volgt op behalve de onderwerpsvorm van een persoonlijk voornaamwoord (ik, jij, hij, zij, wij, jullie, zij) als behalve dat voornaamwoord verbindt met het onderwerp van de zin.

(1) Behalve wij was er niemand in de kamer. (onderwerp = niemand)

(2) Iedereen weet waar het recept bewaard wordt, behalve hij. (onderwerp = iedereen)

(3) Alle vogels zijn met hun nesten begonnen behalve jij en ik. (onderwerp = alle vogels)

Op behalve volgt een voorwerpsvorm (mij, jou, hem, haar, ons, jullie, hun, hen) als behalve die vorm verbindt met een ander zinsdeel dan het onderwerp.

(4) Behalve mij wou ze niemand spreken. (lijdend voorwerp = niemand)

(5) Hij vroeg het iedereen behalve ons. (meewerkend voorwerp = iedereen)

(6) Behalve hen heb ik geen bekenden gezien op de première. (lijdend voorwerp = geen bekenden)

Hoewel niet alle naslagwerken dat gebruik erkennen, wordt behalve ook als voorzetsel gebruikt. Na een voorzetsel volgt altijd de voorwerpsvorm van een persoonlijk voornaamwoord. Ook als behalve het voornaamwoord verbindt met het onderwerp van de zin, volgt dus soms de voorwerpsvorm van een persoonlijk naamwoord op behalve.

(7a) Behalve hem weet iedereen waar het recept bewaard wordt. (onderwerp = iedereen) (status onduidelijk)

(8a) Er gingen behalve hem nog vijf knappe vrijgezellen naar het feestje. (onderwerp = vijf knappe vrijgezellen) (status onduidelijk)

(9a) Er was niemand aanwezig behalve ons. (onderwerp = niemand) (status onduidelijk)

Het gebruik van behalve als voorzetsel komt vooral voor in zinnen waarin behalve voorafgaat aan het onderwerp van de zin (zie zin (7a)). Een mogelijke verklaring kan zijn dat in dergelijke zinnen nog niet bekend is met welk zinsdeel het voornaamwoord (dat volgt op behalve) verbonden zal worden. Het gebruik van behalve als voorzetsel komt vaak voor, maar is voor heel wat taalgebruikers niet aanvaardbaar. Het is daarom onduidelijk of dat gebruik zonder meer als correct kan worden beschouwd.

Als alternatief kan het voorzetsel buiten gebruikt worden. Behalve als voegwoord is ook altijd mogelijk.

(7b) Buiten hem weet iedereen waar het recept bewaard wordt.

(8b) Er gingen buiten hem nog vijf knappe vrijgezellen naar het feestje.

(9b) Er was niemand aanwezig behalve wij.

Bijzonderheid

In België wordt het voorzetsel buiten soms ook als voegwoord gebruikt. Het wordt dan bijvoorbeeld gevolgd door onderwerpsvormen als ikzelf en hijzelf. Dat gebruik is geen standaardtaal. Na buiten volgt in de standaardtaal de voorwerpsvorm van een voornaamwoord (mij, hem, mijzelf, hemzelf enzovoort).

(10a) Buiten ikzelf was er niemand van ons bedrijf aanwezig op de opening. (geen standaardtaal)

(10b) Buiten mezelf was er niemand van ons bedrijf aanwezig op de opening.

Zie ook

Behoudens / behalve
Naast / buiten / behalve
Voor zij / hen die …
Zoals hem / hij

Bronnen

Hertog, C.H. den (1903-1904, tweede druk). Nederlandse Spraakkunst: Handleiding ten dienste van aanstaande (taal)onderwijzers: 3 Dl. Amsterdam: Versluys.
Klooster, W. (2001). Grammatica van het hedendaags Nederlands: Een volledig overzicht. Den Haag: Sdu.

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Koenen (2006); ANS (1997), p. 565 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Schrijfwijzer (2005), p. 238-239; WNT