Vraag

Mag dan weggelaten worden na zo niet, bijvoorbeeld in: Heb je zin om te gaan fietsen? Zo niet, (dan) blijven we thuis?

Antwoord

Ja, dan mag weggelaten worden na zo niet. De komma kan in dat geval ook achterwege blijven: Zo niet(,) blijven we thuis. Het gebruik van zo niet zonder dan komt vaker in België dan in Nederland voor.

Toelichting

Zo niet gaat terug op de voorwaardelijke bijzin zo dit niet het geval is (‘als dit niet het geval is’). Op zo niet volgt in de regel het bijwoord dan: zo niet, dan blijven we thuis. Tegenwoordig hebben veel taalgebruikers – vooral in België – de neiging om dan achterwege te laten. In België is die formulering zonder dan heel algemeen; in Nederland wordt het weglaten van dan als informeel aangevoeld.

Als zo niet zonder dan gebruikt wordt, blijft vaak ook de komma achterwege.

(1a) We gaan kijken of we de vacature intern kunnen vervullen. Zo niet, dan gaan we extern werven.

(1b) We gaan kijken of we de vacature intern kunnen vervullen. Zo niet, gaan we extern werven.

(2a) De spelers moeten bepaalde regels respecteren. Zo niet, dan worden ze ter verantwoording geroepen.

(2b) De spelers moeten bepaalde regels respecteren, zo niet worden ze ter verantwoording geroepen.

Bijzonderheid

Zoniet kan ook als één woord geschreven worden. Na zoniet ontbreekt in de meeste gevallen de komma, evenals het woord dan. Zoniet gedraagt zich dan als het bijwoord anders.

(3) We moeten gewoon winnen, zoniet wordt de kloof met de ploegen die net boven ons staan weer groter.

Zie ook

Als je van de trap valt, (dan) ben je snel beneden
Hoe … hoe …, hoe … des te … + volgorde onderwerp en persoonsvorm

Naslagwerken

Geschiedenis van het Nederlands in de twintigste eeuw (1999), p. 262