Vraag

Wat is correct:

– Hoe meer complimentjes hij haar geeft, hoe leuker vindt zij hem.
– Hoe meer complimentjes hij haar geeft, hoe leuker zij hem vindt.
– Hoe meer complimentjes hij haar geeft, des te leuker vindt zij hem.
– Hoe meer complimentjes hij haar geeft, des te leuker zij hem vindt.

Antwoord

De vier zinnen zijn correct. Als het tweede deel met hoe begint, komt meestal eerst het onderwerp en staat de persoonsvorm verderop in de zin (zij … vindt). Begint het met des te, dan zijn beide volgordes gebruikelijk (vindt zij … of zij … vindt).

Toelichting

Na hoe … hoe … en hoe … des te … komt altijd een bijvoeglijk naamwoord, een bijwoord of een telwoord in de vergrotende trap: hoe vaker, hoe beter; hoe meer bezoekers, hoe goedkoper de kaartjes; hoe vaker u deze oefeningen doet, des te sneller bent u weer beter; hoe sneller je rijdt, hoe hoger de boete zal zijn.

Als de twee leden van de combinatie geen hele zinnen zijn, wordt meestal hoe … hoe … gebruikt, vooral in min of meer vaste combinaties: hoe eerder, hoe liever; hoe meer zielen, hoe meer vreugd (niet: hoe eerder, des te liever; hoe meer zielen, des te meer vreugd).

Bij langere zinnen met persoonsvormen is zowel hoe … hoe als hoe … des te mogelijk.

In zinnen met hoe … hoe is de volgorde meestal: eerst onderwerp en verderop in de zin de persoonsvorm. De volgorde persoonsvorm + onderwerp is echter niet fout. In zinnen met des te is zowel de volgorde onderwerp + persoonsvorm als de omgekeerde volgorde (persoonsvorm + onderwerp) gebruikelijk.

(1a) Hoe langer ik ernaar kijk, hoe mooier ik het ga vinden.

(1b) Hoe langer ik ernaar kijk, hoe mooier ga ik het vinden.

(2a) Hoe langer ik ernaar kijk, des te mooier ik het ga vinden.

(2b) Hoe langer ik ernaar kijk, des te mooier ga ik het vinden.

Bijzonderheid

Ook de constructie des te … des te … komt voor. Hierbij zijn ook beide volgordes mogelijk.

(3a) Des te langer ik ernaar kijk, des te mooier ik het ga vinden.

(3b) Des te langer ik ernaar kijk, des te mooier ga ik het vinden.

Zie ook

Zo niet, (dan) …

Naslagwerken

Schrijfwijzer (2012), p. 217; Van Dale Taalhandboek Nederlands (2011), p. 275-276; ANS (1997), p. 566 of online via de E-ANS online via de E-ANS