Vraag

Is het reuzenkans of reuzekans?

Antwoord

Beide schrijfwijzen zijn mogelijk, afhankelijk van de betekenis. We schrijven reuzenkans (met -n-) als het woord betekent ‘een erg grote kans’ of ‘een kans als (van) een reus’, bijvoorbeeld in: Als je bijna alle loten koopt, heb je een reuzenkans om de hoofdprijs te winnen. We schrijven reuzekans (zonder tussen-n) als het woord betekent ‘een erg goede of een erg mooie kans’, bijvoorbeeld in: Die voordelige lening was voor ons een reuzekans! (= ‘een buitenkans’).

Toelichting

Als een zelfstandig naamwoord samengesteld is uit twee zelfstandige naamwoorden, bepaalt de meervoudsvorm van het eerste zelfstandig naamwoord of er een tussen-n geschreven wordt of niet. In samenstellingen met reus, zoals reuzenstoet (‘stoet van reuzen’), reuzenvolk (‘volk van reuzen’), reuzenverhaal (‘verhaal over een reus of over reuzen’), reuzenfiguur (‘figuur (als) van een reus’) schrijven we een tussen-n, omdat reus alleen maar een meervoudsvorm op -en heeft. Een tussen-n schrijven we ook in de talloze samenstellingen waarbij het eerste deel niet meer de letterlijke betekenis van ‘reus’ heeft, maar ‘(erg/heel) groot’ betekent, of waarbij de twee betekenissen mogelijk zijn. Voorbeelden zijn: reuzenboom, reuzenrad, reuzenslalom, reuzenhagedis, reuzensprong, reuzenstrijd. Ook in de tweede betekenis (‘(erg/heel) groot’) is er nog een duidelijk verband met het zelfstandig naamwoord reus aanwezig. Het geheel betekent telkens: ‘iemand of iets van zeldzame grootte’.

Er bestaan ook samengestelde zelfstandige naamwoorden waarvan het eerste deel niet (meer) herkenbaar is als zelfstandig naamwoord en de betekenis heeft van een positief of negatief waarderende bepaling bij het tweede deel. Voorbeelden zijn klotefilm (‘een heel slechte film’), klassespeler (‘een heel goede speler’), klerevent (‘een heel vervelende man’) en takkewijf (‘een heel vervelende vrouw’). In zulke gevallen wordt nooit een tussen-n geschreven. Een geval als reuzekans met de betekenis ‘een erg goede of erg mooie, een geweldige kans’, sluit zich hierbij aan. Andere voorbeelden zijn: reuzemop (‘een geweldige mop’), reuzefilm (‘een fantastische film’), reuzefeest (‘een geslaagd feest’). In deze voorbeelden slaat het eerste deel niet op het zelfstandig naamwoord reus, maar op het element reuze, dat hier de waarde van een bijvoeglijk naamwoord heeft.

Ook in samengestelde bijvoeglijke naamwoorden als reuzeleuk en reuzegoed is reuze niet meer als een zelfstandig naamwoord te beschouwen, maar als een element met een louter versterkende betekenis (‘heel erg’) dat hier de waarde van een bijwoord heeft. Vergelijkbare elementen zijn ape-, bere-, boorde-, pikke-, rete- en steke- in bijvoorbeeld apetrots, beregoed, boordevol, pikkedonker, retegoed en stekeblind. Ook bij zulke samengestelde bijvoeglijke naamwoorden schrijven we nooit een tussen-n. Het element reuze kan ook als los woord gebruikt worden, bijvoorbeeld in Ze vond het reuze.

Bijzonderheid

Als reuze de waarde van een bijvoeglijk naamwoord heeft, is het gebruikelijk om het woord vast aan het zelfstandig naamwoord te schrijven (reuzekans, reuzemop, reuzefilm, reuzefeest). Het is ook mogelijk om reuze los te schrijven zoals andere bijvoeglijke naamwoorden. Vooral bij langere (samengestelde) zelfstandige naamwoorden kan reuze beter los geschreven worden om verwarring over de betekenis van reuze te vermijden. Voorbeelden: een reuze verzameling, een reuze fotoboek.

Zie ook

Samenstelling met tussenletters -e- of -en- (Leidraad 8)
Drie uitzonderingen op de hoofdregel (Leidraad 8.3)
Tussenklanken in samenstellingen van zelfstandige naamwoorden (algemeen)

Giraffehals / giraffenhals
Groententaart / groentetaart
Ideeënloos / ideeëloos
Werkeloos / werkloos
Zorgenloos / zorgeloos

Naslagwerken

ANS: Substantief + adjectief en Samenstelling; Woordenlijst (2015)