Vraag

Wat is correct: Huisdieren als katten en honden worden ’s zomers vaak naar een asiel gebracht of Huisdieren zoals katten en honden worden ’s zomers vaak naar een asiel gebracht?

Antwoord

De voegwoorden als en zoals zijn in deze zin allebei correct.

Toelichting

Als en zoals kunnen gebruikt worden om personen, dieren of zaken te vergelijken of door middel van een voorbeeld nader te expliciteren.

(1a) Ook grote schrijvers (zo)als Claus en Mulisch zullen weleens last van writer’s block gehad hebben.

(1b) Ook grote schrijvers, zoals Claus en Mulisch, zullen weleens last van writer’s block gehad hebben.

Als de zin met een pauze vóór het voegwoord wordt gelezen, is er een sterke voorkeur voor zoals. De pauze wordt weergegeven door een komma of gedachtestreepjes. Wat tussen de komma’s of gedachtestreepjes staat, is informatie die in principe weggelaten kan worden. Die extra informatie kan geparafraseerd worden als: ‘bijvoorbeeld’, ‘als daar zijn’, ‘wat … is /zijn’. De betekenis is dan uitbreidend. Zonder pauze gebruiken we eerder als, maar zoals is ook mogelijk. De betekenis is dan beperkend en kan omschreven worden als: ’te vergelijken met’, ‘behorend tot dezelfde categorie of soort’. Uit de context blijkt doorgaans of een zin uitbreidend of beperkend gelezen moet worden.

(2a) Er zijn massa’s tv-programma’s over gewone mensen (zo)als u en ik. (= gewone mensen die vergeleken kunnen worden met u en mij)

(2b) Er zijn massa’s tv-programma’s over gewone mensen, zoals u en ik. (= gewone mensen, wat u en ik zijn)

(3a) Insecten (zo)als bijen en hommels kunnen venijnig steken. (=insecten die behoren tot dezelfde categorie van insecten als bijen en hommels)

(3b) Insecten, zoals bijen en hommels, kunnen venijnig steken. (= insecten, bijvoorbeeld bijen en hommels)

(4a) Kruiden (zo)als kaneel, gember en saffraan geven het meest alledaagse gerecht een pittige smaak. (= kruiden die behoren tot dezelfde categorie als kaneel, gember en saffraan)

(4b) Kruiden, zoals kaneel, gember en saffraan, geven het meest alledaagse gerecht een pittige smaak. (= kruiden, bijvoorbeeld kaneel, gember en saffraan)

In sommige gevallen is alleen een uitbreidende of beperkende lezing mogelijk.

(5) Insecten, zoals torren, vliegen en kevers, hebben zes poten. (‘Insecten, wat torren, vliegen en kevers zijn, hebben zes poten’, = uitbreidend)

(6) Mensen (zo)als Bart en Martien zijn voor elkaar gemaakt. (‘Mensen die vergelijkbaar zijn met Bart en Martien, zijn voor elkaar gemaakt’, = beperkend)

Zie ook

Gelijk / zoals
Komma bij beperkende en uitbreidende bijvoeglijke bijzinnen
Komma voor en na een bijvoeglijke beknopte bijzin
Zoals bijvoorbeeld (dubbelop?)
Zoals hem / hij

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Koenen (2006); ANS (1997), p. 569 of online via de E-ANS online via de E-ANS