Vraag

Is het als ik vertrek of wanneer ik vertrek?

Antwoord

Beide zinnen zijn correct. De voegwoorden als en wanneer kunnen allebei gebruikt worden om een tijdsmoment of een voorwaarde uit te drukken.

Toelichting

Als en wanneer kunnen een (eenmalig of herhaald) moment in de tijd aanduiden. De betekenis is dan ‘op het moment dat’ of ‘iedere keer dat’. Als en wanneer kunnen ook een voorwaarde uitdrukken, met de betekenis ‘indien’. Het verschil tussen tijdsmoment en voorwaarde bestaat voor deze voegwoorden alleen in theorie. In de taalpraktijk kunnen als en wanneer in de genoemde betekenissen meestal door elkaar gebruikt worden. Er is wel een stijlverschil: wanneer is wat stroever en meer schrijftalig.

(1a) Hij gaat er alleen opuit als het mooi weer is.

(1b) Hij gaat er alleen opuit wanneer het mooi weer is. (schrijftaliger)

(2a) Als ik Bas zie, zal ik het hem vragen.

(2b) Wanneer ik Bas zie, zal ik het hem vragen. (schrijftaliger)

(3a) Ik kan me niet concentreren als ik slecht geslapen heb.

(3b) Ik kan me niet concentreren wanneer ik slecht geslapen heb. (schrijftaliger)

In sommige contexten worden zinnen met als toch eerder als voorwaardelijk en zinnen met wanneer als temporeel geïnterpreteerd, waardoor er een betekenisverschil kan zijn.

(4) Ik bel u nog, als u dat uitkomt. (‘indien / op voorwaarde dat u dat uitkomt’)
(5) Ik bel u nog, wanneer u dat uitkomt. (‘op het moment dat u dat uitkomt’)

Zie ook

Als je van de trap valt, (dan) ben je snel beneden
Als / of (Ik zal kijken – zij er is)
Gelijk / zoals
Toen / als / wanneer (+ verleden tijd)
Wanneer nodig / wanneer dat nodig is

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Schrijfwijzer (2005), p. 249; Correct Taalgebruik (2006), p. 23; Vraagbaak Nederlands (2003), p. 123; De taalgids (1999), p. 73; Stijlboek VRT (2003), p. 240; Taalbaak 42.1; ANS (1997), p. 550-555, 559-561 of online via de E-ANS online via de E-ANS