Vraag

Wat is correct: Ze worden verweten niet naar de burgers te luisteren of Hun wordt verweten niet naar de burgers te luisteren?

Antwoord

Correct is: Hun wordt verweten niet naar de burgers te luisteren. Het is onduidelijk of Ze worden verweten als correct beschouwd kan worden.

Toelichting

Het werkwoord verwijten betekent ‘als schuld of tekortkoming voorhouden’. In een zin in de bedrijvende vorm is degene die het verwijt uitspreekt, het onderwerp. Datgene wat iemand wordt verweten, is het lijdend voorwerp; degene die het verwijt krijgt, vervult de rol van meewerkend voorwerp: iemand verwijt aan iemand iets.

(1a) De oppositie verwijt het kabinet arrogantie.

(2a) De oppositie verwijt het kabinet niet naar de burgers te luisteren.

In zin (1a) is de oppositie het onderwerp, het kabinet meewerkend voorwerp en arrogantie het lijdend voorwerp. In zin (2a) bestaat het lijdend voorwerp uit een beknopte bijzin, niet naar de burgers te luisteren.

In een zin in de lijdende vorm (het passief) wordt het zinsdeel dat in de bedrijvende vorm lijdend voorwerp was, onderwerp. Het meewerkend voorwerp verandert niet.

(1b) Het kabinet wordt arrogantie verweten.

(2b) Het kabinet wordt verweten niet naar de burgers te luisteren.

Als het meewerkend voorwerp een persoonlijk voornaamwoord is, krijgt dat de niet-onderwerpsvorm, oftewel de voorwerpsvorm.

(3a) Hem wordt verweten niet naar de burgers te luisteren.

(4a) Hun wordt verweten niet naar de burgers te luisteren.

Niet naar de burgers te luisteren is het (enkelvoudige) grammaticale onderwerp; daar hoort dus in beide zinnen de persoonsvorm wordt bij.

In dergelijke passieve zinnen met verwijten wordt het meewerkend voorwerp geregeld opgevat als het onderwerp, wat ertoe leidt dat de onderwerpsvorm (hij, ze/zij) wordt gebruikt in plaats van de voorwerpsvorm (hem, hun); die onderwerpsvorm bepaalt dan de persoonsvorm. Toch is er een niet te verwaarlozen groep taalgebruikers die dat gebruik afkeurt. Het is daarom niet duidelijk of het als correct beschouwd kan worden.

(3b) Hij wordt verweten niet naar de burgers te luisteren. (status onduidelijk)

(4b) Ze worden verweten niet naar de burgers te luisteren. (status onduidelijk)

Met een iets andere formulering kan ze wel als onderwerp in een zin met dezelfde strekking gebruikt worden.

(4c) Ze krijgen het verwijt niet naar de burgers te luisteren.

Ook een zinsconstructie met er is correct.

(4d) Er wordt hun/ze verweten niet naar de burgers te luisteren.

Zie ook

Congruentie bij een als onderwerp gevoeld indirect object (algemeen)
Hen / hun (algemeen)

In de weg leggen (we worden / ons wordt niets in de weg gelegd)
Mankeren (ik mankeer / mij mankeert niets)
Verzoeken (De reizigers worden / wordt verzocht)
Wijzen op (de kandidaten worden / wordt erop gewezen dat …)

Naslagwerken

ANS (1997), p. 1409 of online via de E-ANS