Vraag

Wat is correct: niet ingevulde formulieren of niet-ingevulde formulieren?

Antwoord

Zowel niet ingevulde formulieren als niet-ingevulde formulieren is correct. Niet ingevulde formulieren zijn formulieren die niet zijn ingevuld door iemand. Niet-ingevulde formulieren zijn formulieren die ‘(nog) leeg’ zijn, het tegendeel van ingevuld. In de praktijk komt het op hetzelfde neer.

Toelichting

Niet is een bijwoord van ontkenning dat de inhoud van een zin ontkent of bijvoorbeeld een werkwoord, deelwoord, bijvoeglijk naamwoord of bijwoord dat erop volgt: niet doen, niet gezegd, niet lopend, niet verlegen, niet erg, niet bijzonder slim enzovoort.

(1a) Waarschijnlijk kan de minister haar belofte niet nakomen.

(2a) Deze effecten waren niet voorzien.

(3) Er kwam een niet aflatende stroom van reacties op gang.

(4) De gordijnen blijken niet rood maar roze te zijn.

(5) Voor hun niet bepaald saaie presentatie oogstten ze veel lof.

Bij combinaties van niet met een bijvoeglijk naamwoord (bijvoorbeeld rood of verkrijgbaar) of een deelwoord (bijvoorbeeld nagekomen of aflatend) zijn er in principe twee mogelijkheden: los of met een koppelteken. De context bepaalt welke schrijfwijze de voorkeur heeft.

Los

Als niet los voor het bijvoeglijk naamwoord of deelwoord staat, drukt de schrijver uit dat hij een toevallige eigenschap of een toevallig ontstane toestand beschrijft.

(1b) De niet nagekomen verplichtingen worden nu alsnog nagekomen.

(2b) Deze niet voorziene effecten leveren veel op.

Ook als het bijvoeglijk naamwoord of deelwoord als naamwoordelijk deel van het gezegde (predicatief) gebruikt wordt, staat niet er los voor wanneer het om een toevallige eigenschap of toestand gaat.

(6) Die haarproducten zijn niet beschikbaar.

(7) Deze dossiers lijken niet dringend.

(8) Die streek bleek niet bewoond te zijn.

(9) Haar aanpak was niet professioneel.

Koppelteken

Als niet met een koppelteken aan het woord erop verbonden wordt, fungeert het als bijzondere voorbepaling. Het gaat dan om een als minder toevallig beschouwde eigenschap of toestand, bijvoorbeeld een blijvende eigenschap waarmee zaken of personen worden aangeduid. De schrijver geeft aan dat de combinatie als één geheel beschouwd moet worden, als een vaste eenheid.

(10a) Alle dranken die wij serveren zijn niet-alcoholisch.

(11a) De afspraak is louter niet-commercieel.

(12) Een derde van de kiezers was niet-blank.

(13) De eiser is op dat punt niet-ontvankelijk verklaard.

Vooral als het bijvoeglijk naamwoord of deelwoord vóór een zelfstandig naamwoord (attributief) gebruikt wordt, wordt de combinatie met niet gekoppeld met een koppelteken.

(14a) Overname is alleen toegestaan voor niet-commerciële doeleinden.

(15a) De niet-betaalde rekening moet voor het einde van de maand worden voldaan.

(16a) Leg je de niet-ingevulde formulieren onder de ingevulde?

Er is in dit geval vaak sprake van vaste categorieën tegenover elkaar: alcoholisch tegenover niet-alcoholisch, niet-commercieel tegenover commercieel, niet-gelovig naast gelovig, niet-politiek tegenover politiek, niet-ontvankelijk tegenover ontvankelijk. Vaste combinaties staan gewoonlijk vermeld in woordenboeken en de Woordenlijst. Maar los schrijven is in zulke gevallen ook correct.

(14b) Overname is alleen toegestaan voor niet commerciële doeleinden.

(15b) De niet betaalde rekening moet voor het einde van de maand worden voldaan.

Als er nog andere bepalende elementen in hetzelfde zinsdeel staan (bijvoorbeeld een bijwoord als nog, echt, helemaal enzovoort), is het koppelteken niet correct.

(16b) Leg je de nog niet ingevulde formulieren onder de andere?

(17) Wijs daar maar eens een geheel niet corrupte medewerker aan.

(18) Ze maken al reclame voor nog helemaal niet beschikbare haarproducten!

(19) De al dan niet dringende dossiers liggen op je bureau.

Bijzonderheid

Niet kan ook als bijzondere voorbepaling in zelfstandige naamwoorden voorkomen. Na niet komt in de regel een koppelteken. Voorbeelden: niet-ambtenaar, niet-roker, niet-Europeaan, niet-ingewijde, niet-naleving, niet-lid.

Zie ook

Samenstelling – bijzondere gevallen met koppelteken (Leidraad 6.3)

A-technisch / atechnisch
Inacceptabel / onacceptabel
Niet gelovigen / niet-gelovigen
Ongelovige / niet-gelovige
Ultra liberaal / ultra-liberaal / ultraliberaal

Naslagwerken

Woordenlijst (2015); Grote Van Dale (2015); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); ANS: Het voorvoegsel niet-