Vraag

Wat is correct: een luxe woonkeuken of een luxueuze woonkeuken?

Antwoord

Beide zijn correct. Luxe kan gebruikt worden als bijvoeglijk naamwoord en is dan een synoniem van luxueus. Luxe wordt vooral in Nederland als bijvoeglijk naamwoord gebruikt.

Toelichting

Het Franse leenwoord luxe kan in het Nederlands als een zelfstandig naamwoord (zie (1)) of als bijvoeglijk naamwoord (zie (2)) gebruikt worden. Het bijvoeglijk naamwoord luxe kan ook de functie van bijwoord (zie (3)) hebben.

(1) Wij hebben echt geen luxe nodig in ons dagelijks leven.

(2) Hoeveel betaal je tegenwoordig voor een luxe appartement in Brussel?

(3) Ik heb zin om eens luxe uit eten te gaan.

Als bijvoeglijk naamwoord is luxe een synoniem van luxueus. Het gebruik van luxe als bijvoeglijk naamwoord komt vooral in Nederland voor. in België woord meestal luxueus gebruikt (bijvoorbeeld een luxueus hotel), of een samenstelling met luxe (bijvoorbeeld een luxehotel, luxeproducten).

(4a) Surf naar onze site voor luxe huizen in heel Frankrijk.

(4b) Surf naar onze site voor luxueuze huizen in heel Frankrijk.

(4c) Surf naar onze site voor luxehuizen in heel Frankrijk.

Het zelfstandig naamwoord luxe wordt als [luuksə] uitgesproken. In samenstellingen als luxehotel, luxeappartement, luxeauto, luxe-editie, luxegoederen en luxeleven wordt luxe ook met een toonloze e uitgesproken: [luuksəhootel] enzovoort. Deze samenstellingen hebben één hoofdklemtoon, op luxe.

Als luxe als bijvoeglijk naamwoord los voor het volgende woord staat, hebben beide woorden een klemtoon. De uitspraak van het bijvoeglijk naamwoord luxe varieert. Vaak wordt de toonloze e niet uitgesproken in gevallen waar oorspronkelijk Nederlandse bijvoeglijke naamwoorden onverbogen blijven in de spelling en de uitspraak. Maar de uitspraak mét toonloze e komt in die gevallen soms ook wel voor.

• een luxe [luuks] hotel (net als een duur hotel) / een luxe [luuksə] hotel
• dat is wel erg luxe [luuks] (net als dat is wel erg fraai) / dat is wel erg luxe [luuksə]

In gevallen waarin je een Nederlands bijvoeglijk naamwoord verbuigt, wordt de eind-e bij luxe altijd wel uitgesproken.

• dat luxe [luuksə] hotel (net als dat dure hotel)
• luxe [luuksə] appartementen (net als mooie appartementen)

Bijzonderheid

De vergrotende en overtreffende trap van luxe zijn luxer en meest luxe. Die vormen zijn weinig gebruikelijk in België.

(5) Dit is echt de meest luxe hotelkamer die ik ooit gezien heb.

(6) Een luxer cruiseschip dan dit is moeilijk te vinden.

Zie ook

Woke mensen (uitspraak)

Naslagwerken

Grote Van Dale (2022); Prisma Woordenboek Nederlands XL (online); Woordenlijst (2015)