Vraag

Wat is juist: de Franse ex-premier de Villepin of de Franse ex-premier De Villepin?

Antwoord

Het Nederlandse en het Belgische systeem verschillen van elkaar.

In Nederland wordt voor de spelling van buitenlandse achternamen meestal het Nederlandse systeem gevolgd. Het (eerste) voorzetsel of lidwoord van een achternaam krijgt een hoofdletter als er geen ander deel van de naam aan voorafgaat. De juiste schrijfwijze is dan: ex-premier De Villepin.

In België is het Nederlandse systeem voor de spelling van achternamen ongebruikelijk. Daar wordt het donorprincipe toegepast. In het Frans geldt dat het voorzetsel de in het algemeen klein wordt geschreven, ongeacht wat eraan voorafgaat: ex-premier de Villepin. Als het voorzetsel of het lidwoord het eerste woord van de zin is, krijgt het altijd een hoofdletter, ongeacht het systeem dat gevolgd wordt: De Villepin wil een nieuwe partij oprichten.

Toelichting

Nederland

Nederland heeft een eigen systeem voor de spelling van achternamen. Buitenlandse namen met een voorzetsel of lidwoord worden er doorgaans behandeld als Nederlandse namen met een voorzetsel of lidwoord. Dat betekent dat de voorzetsels en lidwoorden met een kleine letter geschreven worden, behalve als daar geen ander deel van de eigennaam aan voorafgaat.

(1a) de Franse ex-premier Dominique de Villepin
(1b) de Franse ex-premier De Villepin

(2a) Charles de Gaulle
(2b) generaal De Gaulle

(3a) Karl-Theodor von und zu Guttenberg
(3b) de Duitse ex-minister Von und zu Guttenberg

(4a) Antonio di Pietro
(4b) Di Pietro

(5a) José Eduardo dos Santos
(5b) president Dos Santos

(6a) Mounir el Hamdaoui
(6b) de goal van El Hamdaoui

België

In België is het Nederlandse systeem voor de spelling van familienamen met lidwoorden en voorzetsels niet gebruikelijk, en wordt bij voorkeur het donorprincipe gevolgd: de buitenlandse familienaam wordt in een Nederlandstalige tekst geschreven zoals in de taal van oorsprong. In de praktijk is dat donorprincipe niet altijd eenvoudig toe te passen: er kan immers niet van Nederlandstaligen verwacht worden dat ze de regels in al die andere talen beheersen. We geven hier de belangrijkste principes voor het Duits, het Spaans, het Frans en het Italiaans, zonder daarbij in te gaan op eventuele uitzonderingen en inconsequenties in die talen.

Duits

Lidwoorden en voorzetsels worden altijd met een kleine letter geschreven in achternamen, ongeacht wat eraan voorafgaat: Johann Wolfgang von Goethe, Walther von der Vogelweide, von Ossietzky.

Spaans

Als de achternaam begint met een voorzetsel, of met een voorzetsel en een lidwoord:

• worden het voorzetsel en het lidwoord klein geschreven als ook de voornaam wordt vermeld: Juan de Ávalos, Pedro de la Calle;
• wordt het voorzetsel met een hoofdletter en het eventuele lidwoord met een kleine letter geschreven als de voornaam niet wordt vermeld: señor De Ávalos, De la Calle.

Als de achternaam begint met een lidwoord zonder voorzetsel, krijgt het lidwoord steeds een hoofdletter: Antonio La Orden; señor La Orden.

Frans

• De krijgt steeds een kleine letter als er geen lidwoord bij staat: Henry de Montherlant, Hertog d’Albe, Madame de Ségur, de Gaulle.
• Bij de combinatie van de + lidwoord wordt het lidwoord vaak groot geschreven, maar een kleine letter komt ook voor: M. de La Rochefoucauld, Madame de La Fayette (Madame de la Fayette komt ook voor).
• Bij samengetrokken lidwoord is zowel hoofdletter als kleine letter mogelijk: Des Grieux, Guillaume Du Vair, Madame des Laumes.

Italiaans

• Meestal worden de voorzetsels Di, Del, Della, Delle, Dei, D’ en het Latijnse De met hoofdletter gespeld: Elio Di Rupo, Alessandro Del Piero, Stefano Della Casa, De Angelis, Gabriele D’Annunzio.
• Ook het bepaald lidwoord krijgt in principe een hoofdletter: Luigi Lo Cascio, Giorgio La Malfa.

Bijzonderheid

In sommige historische namen worden voorzetsels en lidwoorden weggelaten als alleen de achternaam wordt genoemd, zoals Goethe (voluit: Johann Wolfgang von Goethe), Beethoven (voluit: Ludwig van Beethoven), Goya (voluit: Francisco de Goya) en Balzac (voluit: Honoré de Balzac). Dat is ook weleens het geval bij een aantal oude Nederlandse namen, zoals Maerlant (voluit: Jacob van Maerlant) en Vondel (voluit: Joost van den Vondel).

Zie ook

Persoonsnamen (Leidraad 16.2)

Alfabetische rangschikking van namen
Dubbele achternaam bij kinderen
J. Van den Berg / J. van den Berg
Mevrouw Van der Ven-Van Dijk / mevrouw Van der Ven-van Dijk

Naslagwerken

Schrijfwijzer (2005), p. 268; Woordenlijst (2015)