Vraag

Wat is juist: De kankercellen zijn niet uitgezaaid of De kankercellen hebben zich niet uitgezaaid?

Antwoord

Beide zinnen zijn correct.

Toelichting

Het werkwoord (zich) uitzaaien heeft hier de medische betekenis ‘zich verspreiden (naar andere delen van het lichaam), metastaseren’. In die betekenis was oorspronkelijk alleen het wederkerige zich uitzaaien juist. In de voltooide tijd wordt zich uitzaaien vervoegd met hebben.

(1a) Alles hangt af van de snelheid waarmee de tumor zich uitzaait.

(2a) Bij 5 procent heeft de kanker zich dan al uitgezaaid.

Tegenwoordig wordt zich steeds vaker weggelaten. Ook het niet-wederkerend gebruik van uitzaaien is standaardtaal. Uitzaaien wordt in de voltooide tijd vervoegd met zijn.

(1b) Alles hangt af van de snelheid waarmee de tumor uitzaait.

(2b) Bij vijf procent is de kanker dan al uitgezaaid.

Bijzonderheid

Het werkwoord metastaseren (‘zich door het lichaam verspreiden, zich uitzaaien’) zelf heeft geen wederkerend voornaamwoord bij zich.

(3) We moeten oppassen dat de kankercellen niet metastaseren.

Zie ook

Onovergankelijk gebruik van overgankelijke werkwoorden (algemeen)

Communiceren: iets communiceren
Herinneren / zich herinneren
Irriteren / ergeren
Openen: het museum opent / wordt geopend
Wijzigen: de situatie wijzigt
Zich beseffen / beseffen
Zich bedenken / bedenken

Bronnen

Onze Taal 71 (2002), p. 318.

Naslagwerken

Geschiedenis van het Nederlands in de twintigste eeuw (1999), p. 138-144; Schrijfwijzer (2005), p. 167; Taalwijzer (2000), p. 54  ; Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Verschueren (1996); Koenen (2006); Kramers (2000)