Vraag

Is het correct om om te gebruiken als er geen sprake is van een doel, bijvoorbeeld in een zin als: Hij ging weg om niet meer terug te komen?

Antwoord

Ja, om kan ook in dit soort zinnen gebruikt worden.

Toelichting

Als onderschikkend voegwoord leidt om beknopte bijzinnen in. Vaak drukt om een doel uit (‘Hij ging weg om brood te halen’), maar om komt ook voor in zinnen waarin een doel of bedoeling ondenkbaar zijn.

(1a) Het water bleef gedurende enkele uren stijgen, om bij eb weer te zakken.

(2a) Hij stak de straat over, om door een vrachtauto overreden te worden.

(3a) Berta trouwde met Piet, om twintig jaar later als Bert van hem te scheiden.

Om drukt hier uit dat de ene gebeurtenis zich op een (veel) later tijdstip afspeelt dan de andere. Dit wordt ‘prospectief om‘ genoemd. Vaak kan er vervolgens, later of daarna bij gezet of bij gedacht worden. Dit gebruik van om is een kwestie van stijl en persoonlijke smaak.

Doordat om ook als doel opgevat kan worden, kan een zin als (2a) onbedoeld lachwekkend overkomen. Hoewel de bedoelde betekenis uit de context en onze ‘kennis van de wereld’ wel duidelijk is, kan de dubbelzinnigheid een reden zijn om om hier niet te gebruiken.

Om kan niet worden weggelaten zonder dat de formulering wordt aangepast.

(1b) Het water bleef gedurende enkele uren stijgen, waarna het bij eb weer zakte.

(2b) Hij stak de straat over; vervolgens werd hij door een vrachtauto overreden.

(3b) Berta trouwde met Piet en twintig jaar later is ze als Bert van hem gescheiden.

Zie ook

Het doel is jongeren (te) bereiken
Om (het is moeilijk – dat te geloven)
Om + infinitief

Naslagwerken

ANS (1997), p. 558-559 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Grote Van Dale (2005); Schrijfwijzer (2012), p. 324-325; Stijlboek Volkskrant (2006), p. 131; Van Dale Taalhandboek Nederlands (2011), p. 274-275