Vraag

Wat zijn de trappen van vergelijking van diepgaand:

dieper gaand en diepst gaand;

diepergaand en diepstgaand;

diepgaander en diepgaandst of

meer diepgaand en meest diepgaand?

Antwoord

Diepgaander en meest diepgaand zijn in geschreven teksten het gebruikelijkst, maar tegen de andere vormen hoeft geen bezwaar te worden gemaakt.

Toelichting

Een mogelijke regel voor de trappen van vergelijking van samenstellingen als diepgaand is de volgende. Wanneer de betekenis van de samenstelling met diep- rechtstreeks teruggaat op die van de samenstellende delen, wordt de vergrotende trap gevormd door dieper en diepst plus het tweede deel van de samenstelling. Dat is bijvoorbeeld zo met dieperliggend in een zin als Vervolgens werd er geboord in de dieperliggende grondlagen.

Als de betekenis van de samenstelling niet rechtstreeks af te leiden is uit die van de samenstellende delen en de samenstelling in het algemeen, en diep- niet meer letterlijk kan worden opgevat, worden de trappen van vergelijking gevormd zoals bij de gewone bijvoeglijke naamwoorden: door toevoeging van -er en -st aan het grondwoord. Een voorbeeld van een samenstelling met diep- met een niet-deelwoord waarbij dat ondubbelzinnig het geval is, is diepzinnig: de enige mogelijke vormen van de trappen van vergelijking zijn hier diepzinniger en diepzinnigst. Het komt wel voor dat bij dit type de vorm met -st voor de overtreffende trap niet erg goed kan worden uitgesproken. In dat geval wordt gekozen voor een omschrijving met meest.

Bij diepgaand is het tweede geval van toepassing: de meest voor de hand liggende trappen van vergelijking zijn diepgaander en diepgaandst. In de praktijk komt de overtreffende trap echter erg weinig voor, meestal gebruikt men meest diepgaand. Ook de vormen dieper gaand en, meer frequent, diepergaand en meer diepgaand komen echter voor. Daar hoeft geen bezwaar tegen te worden gemaakt.

Een vergelijkbaar geval is diepgravend. Bij dit woord komen zowel dieper gravend (meestal in twee woorden) als diepgravender voor als vergrotende trap. Om dezelfde redenen als bij diepgaand kan de overtreffende trap hier diepst gravend, diepgravendst en meest diepgravend zijn.

Zie ook

Trappen van vergelijking van samengestelde bijvoeglijke naamwoorden (algemeen)

Veelbelovend (trappen van vergelijking)
Veelgehoord (trappen van vergelijking)
Ver(re)gaand (trappen van vergelijking)

Naslagwerken

Handboek Verzorgd Nederlands (1996), p. 65-66; Taalbaak 79.9; ANS (1997), p. 415 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Verschueren (1996); Wolters-Koenen (1996); Woordenlijst (2005); Taalboek Nederlands (1997), p. 122