Vraag

Welke spelling is correct als je iemand die gaat werken hierbij succes of plezier wilt wensen: Werkse!, Werkze! of Werk ze!?

Antwoord

Correct is Werk ze!, met een z en in twee woorden.

Toelichting

Werk ze! wordt in twee woorden geschreven en het tweede woord begint met een z. De woordcombinatie bestaat uit de gebiedende wijs werk en het persoonlijk voornaamwoord ze. Werk ze! kan omschreven worden als ‘Ik wens je een prettige werkdag’, ‘Succes met werken’ of ‘Werk goed vandaag.’ De uitdrukking is in Nederland heel gewoon, vooral in de informele spreektaal. In België is ze minder gewoon.

In het Nederlands is het mogelijk om aan bepaalde onovergankelijke (of onovergankelijk gebruikte) werkwoorden in de gebiedende wijs (imperatief) het voornaamwoord ze toe te voegen. Met deze constructie wordt de toegesprokene een goed verloop toegewenst van de handeling die met het werkwoord (de imperatief) wordt uitgedrukt. De taalkundige term voor deze constructie is ‘succesimperatief’.

(1) Slaap ze! (informeel, spreektaal)

(2) Eet ze! (informeel, spreektaal)

(3) Fiets ze! (informeel, spreektaal)

(4) Computer ze! (informeel, spreektaal)

(5) Vergader ze! (informeel, spreektaal)

De succesimperatief vertoont enkele bijzondere betekeniskenmerken. Zo is er sprake van een voorgenomen handeling: de toegesproken persoon is kennelijk van plan iets te gaan doen (iemand maakt aanstalten iets te doen, bijvoorbeeld ‘eten’), of je kunt er gegeven de context of situatie van uitgaan dat iemand iets gaat doen, bijvoorbeeld ‘werken’ of ‘slapen’.

Als je iemand plezier en/of succes wenst, geeft de succesimperatief aan dat je positief bent over de handeling die uitgevoerd gaat worden. Die positieve houding blijkt uit het feit dat je wel kan zeggen eet ze, werk ze of slaap ze, maar normaal gesproken niet steel ze, pest ze en dergelijke, omdat dit negatief gewaardeerde handelingen betreft.

Ze verwijst in de succesimperatief niet naar iets concreets en is in dat opzicht te vergelijken met het ze dat voorkomt in zinnen als Hij bakt ze wel erg bruin of Hij heeft ze niet allemaal op een rijtje.

Zie ook

Laat ons / laten we

Bronnen

Coppen, Peter-Arno (1998). Werk ze! Een succeswens ontrafeld. Onze Taal, 67, nr. 7/8,  192-194.

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Koenen (2006); ANS (1997), p. 107 of online via de E-ANS online via de E-ANS