Vraag

Welke gebruiksmogelijkheden heeft het werkwoord voorzien, en behoren die allemaal tot de standaardtaal?

Antwoord

In de betekenis ‘verwachten, voorspellen’ is voorzien, zonder voorzetsel, standaardtaal in het hele taalgebied (bv. We voorzien weinig moeilijkheden).

In de standaardtaal in België wordt voorzien ook in veel andere contexten gebruikt zonder vast voorzetsel, onder andere in de betekenissen ‘(geld) uittrekken’ (bv. tienduizend euro voorzien voor de verbouwing), ‘organiseren, regelen’ (bv. Het vertrek is voorzien om vijf uur), ‘bepalen, vaststellen’ (bv. De wet voorziet dat …) en ’ter beschikking stellen’ (bv. Parkeerplaatsen voorzien voor andersvaliden). In sommige van die betekenissen komt voorzien ook weleens in Nederland voor zonder voorzetsel, maar het is onduidelijk of dat gebruik in Nederland tot de standaardtaal gerekend kan worden.

De meeste combinaties van voorzien met een voorzetsel, zoals voorzien (zijn) van en voorzien in, zijn standaardtaal in het hele taalgebied.

Toelichting

Het werkwoord voorzien wordt – zowel met als zonder vast voorzetsel ­– gebruikt in heel wat verschillende combinaties en betekenissen, die elkaar gedeeltelijk overlappen. Hieronder beschrijven we het gebruik in grote lijnen.

Een strikt onderscheid tussen standaardtaal in het hele taalgebied en standaardtaal in België is niet overal te maken, want sommige gevallen komen ook in Nederland voor, zij het in mindere mate. Vaak gaat het dus om een gradueel verschil.

Voorzien zonder vast voorzetsel

In de betekenis ‘voorspellen, verwachten’ is voorzien standaardtaal in het hele taalgebied.

(1) Op grond van deze gegevens voorziet de regering een aanzienlijk begrotingstekort.

(2) Ik weet hoe hij kan reageren als hij zijn zin niet krijgt, maar dit had ik nooit kunnen voorzien.

(3) De werkzaamheden in de Lindelaan starten later dan voorzien.

In de standaardtaal in België is voorzien in nog heel wat andere betekenissen gangbaar zonder vast voorzetsel. Sommige van die gebruiksgevallen ­– zoals in de zinnen (4), (6), (8a), (10a) en (11) – komen ook in Nederland weleens voor. Toch is er een niet te verwaarlozen groep taalgebruikers die een dergelijk gebruik van voorzien afkeurt. Van zulke gevallen is dus vooralsnog niet duidelijk of ze in Nederland tot de standaardtaal kunnen worden gerekend.

–  ‘geld uittrekken, reserveren’

(4) De EU voorziet 17 miljoen euro extra voor compensaties aan groentetelers die getroffen zijn door de crisis. [standaardtaal in België]

– ‘organiseren, regelen’; ‘plannen’

(5) De gemeentelijke bibliotheek wil dit jaar voorleesuurtjes voorzien voor kinderen van vijf tot acht jaar. [standaardtaal in België]

(6) De bouw van het nieuwe overheidsgebouw is voorzien voor 2015. [standaardtaal in België]

– ‘bepalen, vaststellen’

(7a) Het akkoord voorziet een aanpassing van de lonen aan de index. [standaardtaal in België]

(8a) Voor de meeste maatregelen is een ruime overgangstermijn voorzien. [standaardtaal in België]

– ’ter beschikking stellen’, ‘zorgen voor’; ’ter beschikking staan’, ‘aanwezig zijn’

(9a) De werkgever is verplicht om bij collectief ontslag een outplacement te voorzien. [standaardtaal in België]

(10a) Na de ochtendwandeling was er een uitgebreid ontbijt voorzien voor de deelnemers. [standaardtaal in België]

(11) Er is op deze camping voldoende parkeerplaats voor mobilhomes voorzien. [standaardtaal in België]

– ‘bestemmen’

(12) Vermeld uw naam in de daarvoor voorziene ruimte. [standaardtaal in België]

Voorzien met vast voorzetsel

In combinatie met een voorzetsel is voorzien standaardtaal in het hele taalgebied in de volgende gevallen:

– voorzien in iets (‘regelen, bepalen’)

(7b) Het akkoord voorziet in een aanpassing van de lonen aan de index.

(8b) Voor de meeste maatregelen is in een ruime overgangstermijn voorzien.

– voorzien in iets (’ter beschikking stellen, zorgen voor’), voorzien zijn in iets (‘ter beschikking staan’)

(9b) De werkgever is verplicht om bij collectief ontslag in een outplacement te voorzien.

(10b) Na de ochtendwandeling was er in een uitgebreid ontbijt voorzien voor de deelnemers.

– voorzien in een behoefte of een tekort (‘vervullen’)

(13) Die 50 nieuwe appartementen voorzien in een grote behoefte.

– iemand/iets voorzien van iets (‘verschaffen’, ‘bieden’; ‘uitrusten met’); voorzien zijn van (‘uitgerust zijn met’)

(14) Met uw gift kunnen de hulporganisaties meer dan 7 miljoen Syriërs voorzien van voedsel en medische verzorging.

(15) Hondenfokkers moeten na de zomer al hun puppy’s van een chip voorzien.

(16) De keuken is voorzien van een gewone oven en een stoomoven.

– zich voorzien van (‘zich aanschaffen’; ‘bij zich hebben’)

(17) Voor zijn fotocursus heeft hij zich voorzien van een goede reflexcamera.

De volgende combinaties van voorzien met een vast voorzetsel zijn alleen standaardtaal in België.

– zich voorzien op (‘zich voorbereiden, bedacht zijn op’), voorzien zijn op (‘voorbereid zijn op’)

(18) Voorzie je op de hoge temperaturen en drink dus zeker voldoende water. [standaardtaal in België]

(19) Ik wist dat het moeilijk zou worden, maar hier had ik me niet op voorzien. [standaardtaal in België]

– Voorzien zijn voor (‘uitgerust zijn voor, geschikt zijn voor’)

(20) De vakantiewoning is voor zes personen voorzien. [standaardtaal in België]

Zie ook

Beantwoorden aan / voorzien in

Naslagwerken

Grote Van Dale (2015); Van Dale Hedendaags Nederlands (2008); Koenen (2006); Correct Taalgebruik (2006), p. 304; Woordenboek correct taalgebruik (2004), p. 311; Stijlboek VRT (2003), p. 263; Vlaams-Nederlands woordenboek (2003); Het Witte Woordenboek Nederlands (2007); Prisma Handwoordenboek Nederlands (2014)