Vraag

Is uitdoen correct in een combinatie als de aardappelen uitdoen?

Antwoord

Nee, uitdoen is alleen standaardtaal in de betekenissen: ‘uittrekken, afleggen’ (bijvoorbeeld schoenen en kousen uitdoen), ‘uit iets verwijderen’ (uithalen, uitnemen) en ‘uitblazen’, ‘doven’ (bijvoorbeeld het licht uitdoen). In een aantal andere betekenissen, zoals ‘rooien’, is uitdoen geen standaardtaal.

Toelichting

Uitdoen is standaardtaal in een drietal betekenissen:

1. in de betekenis ‘uittrekken’, ‘afleggen’;

2. in de betekenis ‘uit iets verwijderen’;

3. in de betekenis ‘uitblazen’, ‘doven’.

(1) Hij deed vlug zijn schoenen uit.

(2) Je moet dat konijntje uit de doos doen, anders stikt het nog.

(3) Doe de lichtjes van de kerstboom eens uit.

In België komt uitdoen af en toe ook voor in een aantal andere betekenissen. In de volgende betekenissen is uitdoen geen standaardtaal:

4. in de betekenis ‘rooien’;

5. in de betekenis ‘volbrengen’, ‘afmaken’;

6. in de betekenis ‘uitwissen’, ‘wegvegen’, ‘doorhalen’.

(4) In de herfst worden de aardappelen uitgedaan. (in België, geen standaardtaal)

(5) Hij heeft zijn geneeskundestudies nooit uitgedaan. (in België, geen standaardtaal)

(6) Ze moet nog vijf maanden van haar straf uitdoen en dan is ze vrij. (in België, geen standaardtaal)

(7) Wat je op het bord geschreven hebt, is helemaal verkeerd. Doe het maar vlug uit. (in België, geen standaardtaal)

In de standaardtaal zijn specifiekere werkwoorden gangbaar.

(8) Door het natte najaarsweer konden de aardappelen pas heel laat gerooid worden.

(9) Hij hoopt dit jaar zijn opleiding af te maken.

(10) De veroordeelde moest ook nog een eerdere straf uitzitten.

(11) De leraar had de voorbeelden op het bord alweer uitgeveegd.

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2002); Verschueren (1996); Koenen (2006); Kramers (2000); Correct Taalgebruik (2006), p. 264; Woordenboek correct taalgebruik (2004), p. 283; Taalwijzer (1998), p. 335; Vlaams-Nederlands woordenboek (2003)