Vraag

Wordt de z in zestig en zeventig als een [z] of als een [s] uitgesproken?

Antwoord

In de standaarduitspraak klinkt de z van zestig en zeventig als een [s].

Toelichting

De klank [z] wordt stemhebbend genoemd, de klank [s] stemloos. In de standaardtaal in het hele taalgebied wordt de beginklank van zestig en zeventig stemloos uitgesproken. Ook in eenenzestig, tweeënzeventig enzovoort klinkt de z stemloos. In Nederland komt ook wel de stemhebbende uitspraak voor. Het is onduidelijk of de uitspraak van zestig en zeventig met de beginklank [z] tot de standaardtaal in Nederland behoort.

Dat deze woorden anders worden uitgesproken dan de spelling doet vermoeden, heeft te maken met de herkomst ervan. De tientallen zeventig, tachtig en negentig (en in de loop van de middeleeuwen ook zestig) werden oorspronkelijk voorafgegaan door t-. In het woord tachtig is die t behouden gebleven, in (t)zestig, (t)zeventig en (t)negentig is die verdwenen. Maar onder invloed van de voorafgaande t werd de z van zestig en zeventig stemloos uitgesproken.

Bijzonderheid

In zes en zeven komt de beginklank wel overeen met de spelling: in deze woorden klinkt de z stemhebbend.

Zie ook

Veertig, vijftig (uitspraak)

Naslagwerken

Etymologisch woordenboek van het Nederlands: S-Z (2009); Grote Van Dale (2015); Uitspraakwoordenboek (2000)