Vraag

Kan stuk voor een zelfstandig naamwoord gebruikt worden, bijvoorbeeld een stukke auto of een stuk horloge? 

Antwoord

Nee, combinaties als de stukke auto en een stuk horloge zijn geen standaardtaal. Correct is bijvoorbeeld de kapotte auto of een kapot horloge. Stuk kan in de standaardtaal wel gebruikt worden als naamwoordelijk deel bij een koppelwerkwoord: De auto is stuk, Het horloge is stuk.

Toelichting

Het bijvoeglijk naamwoord stuk kan niet direct voor het woord staan waarvan het een eigenschap of kenmerk benoemt: stuk wordt alleen predicatief gebruikt.

(1) De auto was stuk.

(2) Zijn horloge is al een tijd stuk.

Synoniemen van stuk, zoals kapot, defect en niet-functionerend, kunnen behalve predicatief ook attributief gebruikt worden, wat wil zeggen dat ze ook direct voor een zelfstandig naamwoord kunnen staan.

(3a) De defecte auto is naar de garage.

(4) Het kapotte horloge was op 3.00 uur stil blijven staan.

(5) De niet-functionerende radiator wordt vervangen.

In informele spreektaal wordt stuk(ke) soms wel als attributief bijvoeglijk naamwoord gebruikt (stukke fiets, stukke auto, het stukke horloge). Dat gebruik is geen standaardtaal.

(3b) De stukke auto is naar de garage. (geen standaardtaal)

(6) Mijn telefoon heeft een stuk knopje. (geen standaardtaal)

Zie ook

Tevergeefse / vergeefse

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Woordenlijst (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); ANS (1997), p. 398-399 of online via de E-ANS online via de E-ANS