Vraag

Zijn guur en onguur synoniemen?

Antwoord

Nee. Guur en onguur hebben allebei een ongunstige betekenis, maar ze worden in verschillende contexten gebruikt. Guur betekent ‘onaangenaam koud, winderig, snijdend (met betrekking tot het weer)’. Onguur betekent ‘ruw, gemeen (met betrekking tot mensen)’ en ‘akelig, sinister’.

Toelichting

Onguur is ontstaan uit het voorvoegsel on- en het middeleeuws Nederlandse gehuer, dat oorspronkelijk ‘lief, fijn, aangenaam’ betekende. Onguur was dus ‘niet aangenaam, onvriendelijk’. Uit onguur ontstond vervolgens in de zestiende eeuw door verkorting het woord guur, dat min of meer dezelfde negatieve betekenis kreeg als onguur. Deze − op het eerste gezicht onlogische − vorming kon ontstaan doordat men niet meer begreep dat on- in onguur een ontkennend voorvoegsel was. Mogelijk had het kernwoord guur zelf ook een negatieve connotatie gekregen. Het voorvoegsel on- werd vervolgens als overbodig ervaren en weggelaten. Onguur is wel blijven bestaan, maar dan voornamelijk met betrekking tot personen of omstandigheden.

Het gevolg is dat guur en onguur tegenwoordig naast elkaar bestaan en allebei een negatieve betekenis hebben. Guur wordt meestal gebruikt met betrekking tot weer en klimaat en heeft de betekenis ‘onaangenaam koud, winderig, snijdend’.

(1) Door de gure wintervlagen kwamen we ons huis niet uit.

(2) De wind waaide guur uit het noorden.

(3) Wat een guur klimaat!

Onguur wordt meestal gebruikt met betrekking tot personen of omstandigheden. Het betekent ‘er ruw, gemeen uitziend (met betrekking tot mensen)’ of ‘akelig, sinister’.

(4) Er zaten wat ongure types in die havenkroeg.

(5) In een ongure steeg stapten we een al even ongure dancing binnen.

Zie ook

Naslagwerken

Grote Van Dale (2015); Van Dale Hedendaags Nederlands (2008); Etymologisch woordenboek van het Nederlands: F-Ka (2005); Etymologisch woordenboek van het Nederlands: Ke-R (2007); Prisma handwoordenboek Nederlands (2014); WNT