Vraag

Waarom wordt menist anders dan mennoniet met maar één n gespeld?

Antwoord

Menist en mennoniet zijn beide afgeleid van de persoonsnaam Menno. Doordat de klemtoon van menist op het achtervoegsel ligt, is de uitspraak van de eerste lettergreep verzwakt. Mede hierdoor is het verband met de persoonsnaam niet meer voor iedereen duidelijk (geweest), wat de spelling menist in de hand heeft gewerkt.

Toelichting

Het achtervoegsel -ist komt voor in namen van religieuze groeperingen en sekten, bijvoorbeeld: calvinist, gomarist, jansenist. In veel gevallen is de naam afgeleid van de naam van de stichter. Zo is menist afgeleid van Menno Simonsz; daarnaast komen ook mennoniet en (minder gebruikelijk) mennonist voor in de eigenlijke betekenis ‘volgeling van Menno Simonsz’ en ook wel met de algemenere betekenis ‘doopsgezinde’.

Hoewel in ouder Nederlands naast de spelling menist ook mennist voorkomt, wordt menist in de Woordenlijst van oudsher met een enkele n gespeld; in mennonist en mennoniet wordt de n verdubbeld. Die schrijfwijzen zijn geheel volgens de regels. De woorden op -ist hebben de klemtoon op dit achtervoegsel. Woorden met meer dan twee lettergrepen hebben ook nog een bijaccent. Bij mennonist en mennoniet ligt dat op de eerste lettergreep. Bij een tweelettergrepig woord als menist is dat niet het geval, waardoor de uitspraak van de eerste lettergreep is verzwakt. Anders dan in mennoniet wordt de e in menist dan ook als een sjwa [ə] of als een [ee] uitgesproken. Men wordt dan ook wel gedwongen het woord met één n te spellen.

Mede doordat de uitspraak van de afleiding menist afwijkt van die van het grondwoord Menno, zal niet iedereen meer het verband met de (naam van de) persoon Menno Simonsz hebben aangevoeld. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de vormen mannist, manist en zelfs benist, banist.

Het is niet duidelijk of ook de uitspraak met [e] voorkomt, net zoals in mennonist, mennoniet. In dat geval zou de schrijfwijze menist van de regel afwijken.

Zie ook

Verdubbeling van medeklinkers op het eind van een gesloten lettergreep (Leidraad 2.2)

Marxisme (hoofdletter?)
Rubensachtig / rubensachtig

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Uitspraakwoordenboek (2000); WNT; Woordenlijst (2015)