Vraag

Komt er een komma voor en dergelijke, enzovoort(s), et cetera (of de afkortingen e.d., enz. of etc.) aan het einde van een opsomming?

Antwoord

Er hoeft geen komma te staan voor en dergelijke, enzovoort(s), et cetera, e.d., etc. en enz., behalve als de opsomming uit lange delen bestaat.

Toelichting

En dergelijke, enzovoort en et cetera, of de afkortingen hiervan, kunnen gebruikt worden om een opsomming in een lopende zin af te sluiten. Meestal hoeft er geen komma voor te staan.

(1) Onder leestekens verstaan we komma, punt, puntkomma, uitroepteken enzovoort.

(2) Deze winkel verkoopt potten, pannen, bestek, serviezen en dergelijke.

(3) Het bedrijfslogo wordt gebruikt op briefpapier, brochures, de website etc.

Alleen in bepaalde gevallen – bijvoorbeeld bij een opsomming die uit lange delen bestaat – is het aan te raden een komma te zetten voor en dergelijke, et cetera en enzovoort.

(4) De taken van de nieuwe medewerker bestaan uit het behandelen van de binnenkomende mail, het reageren op eventuele klachten, het telefonisch contact met klanten, het bijhouden van de voorraden kantoormaterialen, enzovoort.

Zie ook

Leestekens en hoofdletters in een puntsgewijze opsomming (algemeen)

Komma voor en
Komma voor laatste lid van een opsomming
Punt na enz. of beletselteken aan het einde van een zin

Naslagwerken

Leestekens (2016), p. 40-41; Schrijfwijzer (2012), p. 463; Stijlboek De Standaard (2003), p. 376