Vraag

Wordt het grote ingepolderde meer onder Haarlem, bekend van de Nederlandse nationale luchthaven Schiphol, het Haarlemmermeer of de Haarlemmermeer genoemd?

Antwoord

Schiphol ligt in de Haarlemmermeer.

Toelichting

Hoewel meer een het-woord is, komt het regionaal (met name in Holland) in samenstellingen ook wel als de-woord voor. Naast de Haarlemmermeer komen ook voor de Bijlmermeer (of de Bijlmer) en de Watergraafsmeer (ook wel de Meer), ingepolderde meren bij Amsterdam.

Het gebruik van het lidwoord de in deze gevallen kan niet worden verklaard door aan te nemen dat de Haarlemmermeer en dergelijke verkorte vormen zijn van samenstellingen met polder (de Haarlemmermeerpolder). Weliswaar sprak J.A. Leeghwater in zijn Haarlemmer-Meerboek uit 1643 nog van het Haarlemmermeer, maar Haarlemmermeer kwam in de zeventiende eeuw ook al als de-woord voor (bij onder andere P.C. Hooft). Op vergelijkbare wijze spreekt men van de Wieringermeer.

Bijzonderheid

Haarlem is niet alleen bekend vanwege de Meer, maar ook vanwege de Haarlemmer Hout (ook aaneengeschreven als Haarlemmerhout; ook wel kortweg de Hout). Het woord hout, dat normaal gesproken een het-woord is, kan in de betekenis ‘bosje’ of ‘bomenpark’ ook voorkomen als de-woord, vergelijk ook de Alkmaarder Hout en de Leidse Hout (maar in Den Haag: het Benoordenhout, het Bezuidenhout en het/de Lange Voorhout).

Een ander voorbeeld van een geografische eigennaam die niet volgens het woordgeslacht van het grondwoord als het-woord, maar als de-woord wordt gebruikt, is de Graafschap, zoals het gebied van het voormalige graafschap Zutphen wel wordt genoemd (tegenwoordig beter bekend als ‘de (Gelderse) Achterhoek’). Dit is het enige geval waarin het woord graafschap als de-woord voorkomt.

Zie ook

Groninger / Gronings

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); ANS (1997), p. 155-156 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Handboek Verzorgd Nederlands (1996), p. 57