Vraag

Is de volgende zin correct: Geboren op 10 december 1920 in Gent, heeft deze tenor een indrukwekkende carrière opgebouwd?

Antwoord

Strikt genomen niet. Hoewel een dergelijke constructie op zichzelf mogelijk is, is ze in dit geval ongewoon in het Nederlands. De constructie kan dus beter vermeden worden.

Toelichting

We hebben hier te maken met een samengestelde zin met een beknopte bijzin als eerste deel (Geboren op 10 december 1920 in Gent). Op zich voldoet de bijzin aan de criteria voor een beknopte bijzin (het gezegde bevat geen persoonsvorm en het verzwegen onderwerp stemt met het onderwerp van de hoofdzin overeen), maar hij staat op een verkeerde plaats. De beknopte bijzin heeft hier namelijk de functie van een uitbreidende bepaling bij het onderwerp en die hoort te volgen op het element waar deze betrekking op heeft. Men spreekt dan van een predicatieve nabepaling, die in betekenis vergelijkbaar is met een uitbreidende bijvoeglijke bijzin. Vergelijk bijvoorbeeld:

(1a) Deze tenor, geboren op 10 december 1920 in Gent, heeft een indrukwekkende carrière opgebouwd. (predicatieve nabepaling)

(1b) Deze tenor, die geboren werd op 10 december 1920 in Gent, heeft een indrukwekkende carrière opgebouwd. (uitbreidende bijvoeglijke bijzin)

(2a) Het bedrijf, opgericht in 1970, heeft ongeveer 1500 werknemers in dienst.

(2b) Het bedrijf, dat opgericht werd in 1970, heeft ongeveer 1500 werknemers in dienst.

In de praktijk kan men echter soms constructies aantreffen als de zin uit de vraag. Andere voorbeelden zijn:

(3) Geboren in Litouwen geniet deze opmerkelijke acteur sinds enkele jaren internationale faam.

(4) Gebouwd tussen de twee oorlogen kwam het complex in 1960 in handen van een grote winkelketen.

Zulke constructies zijn mogelijkerwijs beïnvloed door het Frans of het Engels. In deze talen is een dergelijke vooropplaatsing in ieder geval heel gebruikelijk (anders dan in het Nederlands treedt in de hoofdzin geen inversie van onderwerp en persoonsvorm op), bijvoorbeeld:

(5) Né à Culan en 1904, Maurice Estève est un peintre autodidacte.

(6) Érigé au 12e siècle par les Templiers, cet édifice offre au regard une belle façade où se détache un clocher-mur.

(7) Born in Cremona, Claudio Monteverdi served at the court of the Dukes of Mantua from the early 1590s until 1612.

Vooropplaatsing van een beknopte bijzin met een deelwoord is in het Nederlands alleen maar normaal als die beknopte bijzin een bijwoordelijke functie heeft. Er moet met andere woorden sprake zijn van een of ander (temporeel, causaal enzovoort) verband tussen de inhoud van de hoofdzin en die van de bijzin. Voorbeelden zijn (ter vergelijking zijn mogelijke corresponderende volledige bijwoordelijke bijzinnen toegevoegd):

(8a) Eindelijk thuisgekomen ging hij voldaan zitten en dronk een biertje.

(8b) Toen hij eindelijk thuisgekomen was, ging hij voldaan zitten en dronk hij een biertje.

(9a) Geveld door griep kon Jos niet bij de vergadering aanwezig zijn.

(9b) Omdat hij geveld was door griep, kon Jos niet bij de vergadering aanwezig zijn.

In zinnen als (3) en (4) ontbreekt een dergelijk verband tussen de delen van de samengestelde zin: de internationale faam van de zanger in kwestie is niet het gevolg van zijn herkomst, net zo min als de verwerving van het complex door de winkelketen verband houdt met het bouwen.

Zie ook

Bijgaand vindt u
Hopende / hopend
Tijdens zijn vakantie in Italië nam de Heer tot zich … (dubbelzinnige verwijzing)

Naslagwerken

ANS (1997), p. 865-866 of online via de E-ANS online via de E-ANS, p. 1101-1109 of online online; Handboek Verzorgd Nederlands (1996), p. 184-190; Ik schrijf zonder fouten (1996), p. 31-33; Schrijfwijzer (1995), p. 97, 197; Taalboek Nederlands (1997), p. 145