Vraag

Hoe noem je de achternaam die iemand had voor de persoon trouwde of een geregistreerd partnerschap aanging en de naam van de partner overnam?

Antwoord

Er zijn verschillende aanduidingen in omloop, bijvoorbeeld (eigen) naam, (eigen) achternaam, (eigen) familienaam, geboortenaam, paspoortnaam, wettige naam, officiële naam en naam zoals op identiteitsbewijs. Het hangt van de context af welke aanduiding geschikt is. Zo is de aanduiding naam zoals op identiteitsbewijs neutraal en precies en daardoor bruikbaar voor formulieren, maar in alledaagse gesprekken zal bijvoorbeeld eigen naam vaak volstaan. Hieronder worden verschillende mogelijkheden en hun voor- en nadelen genoemd.

Toelichting

Zowel in Nederland als in België kunnen mensen wanneer ze trouwen of een geregistreerd partnerschap aangaan, kiezen of ze hun eigen achternaam blijven gebruiken, die van hun partner overnemen of de twee namen combineren. In België is het gebruikelijk om de eigen achternaam te blijven gebruiken; dat is de naam die op de identiteitskaart staat. In Nederland wordt er vaker (mede) voor de naam van de partner gekozen. Die keuze kan ook worden opgenomen in de Basisregistratie Personen. Alleen op een officieel identiteitsbewijs, zoals een rijbewijs of paspoort, blijft de naam van voor het huwelijk of geregistreerd partnerschap staan.

Voor de achternaam die iemand had voor het huwelijk of geregistreerd partnerschap zijn, met name in Nederland, verschillende aanduidingen gangbaar. In de praktijk kan weleens onduidelijkheid ontstaan over welke naam bedoeld is.

Het hangt van de context en de specifieke situatie af welke aanduiding het best past.

Ambtelijke en andere officiële situaties

In overheidsteksten is het aan te raden om voor de achternaam die iemand had voor het huwelijk of geregistreerd partnerschap, een neutrale en ondubbelzinnige benaming te kiezen, bijvoorbeeld wettige naam, paspoortnaam, officiële naam en naam zoals op identiteitsbewijs.

Als mensen ergens hun naam moeten vermelden zoals die op hun paspoort of ander identiteitsbewijs staat, is het in overheidscommunicatie het best om dat expliciet te vermelden. Dat geldt bijvoorbeeld voor officiële documenten en formulieren.

(1) Achternaam zoals vermeld in identiteitsbewijs: …………………………………………………………

(2) Naam (indien van toepassing naam vóór het huwelijk/geregistreerd partnerschap): ………………

(3) Naam zoals op paspoort of ander identiteitsbewijs: ……………………………………………………

(4) Deze regeling gaat uit van iemands paspoortnaam.

Algemene aanduidingen als naam, achternaam en familienaam zijn weliswaar neutraal en algemeen, maar toch niet altijd bruikbaar. Ze zijn voor meerderlei uitleg vatbaar. Zo zullen sommigen in de gevallen (5) en (6) hun officiële (paspoort)achternaam opgeven en anderen juist de achternaam van hun partner, die ze in het dagelijks leven gebruiken.

(5) Vul hieronder uw voor- en achternaam in.

(6) Als u voor een prijs in aanmerking wilt komen, vergeet dan niet uw naam en adresgegevens te vermelden.

Niet-officiële situaties

In het alledaagse taalgebruik zijn ook verschillende (andere) benamingen te gebruiken voor de naam die iemand voor een huwelijk of partnerschap had, zoals meisjesnaam, geboortenaam, (eigen) naam, (eigen) familienaam en (eigen) achternaam. Uit de context blijkt meestal wel welke naam bedoeld is.

Er is niet één term die in alle situaties, ongeacht de context, het best is. Een woord dat in het ene geval geschikt is, kan in een ander geval onduidelijk zijn, te algemeen of zelfs kwetsend.

(7a) Zij heeft haar meisjesnaam gehouden, omdat ze daarmee bekend is in het vakgebied.

(7b) Zij heeft haar eigen naam gehouden, omdat ze daarmee bekend is in het vakgebied.

(8) De geboortenaam van Marie Curie is Skłodowska.

(9) Schuyt is mijn mans naam, mijn naam is De Groot.

(10) Om te vermijden dat sommige poststukken verloren gaan, kunt u op uw postbus het best ook uw eigen familienaam vermelden.

Voor de oorspronkelijke familienaam van een getrouwde vrouw wordt van oudsher vaak de term meisjesnaam gebruikt.

(11) Haar meisjesnaam is Duchateau, maar iedereen kent haar als mevrouw Persy.

Die aanduiding heeft enkele nadelen: voor volwassen vrouwen geldt dat meisjesnaam wat ouderwets kan overkomen of als kleinerend kan worden ervaren. Bovendien is de term niet neutraal: voor mannen of non-binaire personen is hij niet geschikt, en een mannelijk equivalent als jongensnaam is niet in gebruik. Vanuit de behoefte aan een neutraal alternatief voor het begrip meisjesnaam wordt wel de benaming geboortenaam gebruikt, die voor iedereen bruikbaar is.

(12) Bart gebruikt zijn geboortenaam zelden sinds hij bij zijn huwelijk de achternaam van Mathias heeft aangenomen.

Maar geboortenaam en ook bijvoorbeeld oorspronkelijke familienaam/achternaam zijn niet in elke context bruikbaar. Er zijn mensen van wie de achternaam op latere leeftijd officieel gewijzigd is, waardoor de achternaam in hun identiteitsbewijs – los van een huwelijk of geregistreerd partnerschap – niet gelijk is aan de achternaam die ze bij hun geboorte hadden of (‘oorspronkelijk’) in hun jeugd. Het gaat bijvoorbeeld om geadopteerde mensen die hun geboortenaam niet kennen of niet meer hebben, om kinderen die na een echtscheiding de achternaam van de ‘andere’ ouder hebben gekregen, of om anderen van wie – om welke reden dan ook – de achternaam officieel gewijzigd is. Geboortenaam betekent dus niet zonder meer ‘naam voor het huwelijk/partnerschap’.

(13) Michael Caine is al sinds 1954 zijn artiestennaam, maar jarenlang stond op zijn paspoort nog altijd zijn geboortenaam vermeld. Dat is nu veranderd.

(14) Incestslachtoffers beginnen soms een naamswijzigingsprocedure om definitief van hun geboortenaam af te komen.

Het verschilt kortom van geval tot geval aan welke aanduiding een auteur de voorkeur zal geven.

Bijzonderheid

De termen naam, geboortenaam en meisjesnaam kunnen behalve achternamen ook voornamen aanduiden.

(15) Zuster Theodosia vertelt dat haar geboortenaam Geertruida is.

(16) Het jurylid kreeg veel kritiek toen hij transgender zanger Felix naar diens geboortenaam vroeg.

(17) We hadden al voor de zwangerschap een mooie jongensnaam gekozen, maar over de meisjesnaam zijn we het nog niet eens.

(18) Zijn naam was Jan-Diederik geloof ik, of was het nou Jan-Dirk?

Zie ook

Geachte mevrouw Van den Dries-Vermeulen / Geachte mevrouw Van den Dries

Bronnen

Nationale Ombudsman. Rapport 2010/293. Geraadpleegd op 6 mei 2019 via https://www.nationaleombudsman.nl/nieuws/rapporten/2010293.

Naslagwerken

Grote Van Dale (2015); Van Dale Hedendaags Nederlands (2008); Prisma Handwoordenboek Nederlands (2014)