Vraag

Is de formulering Doe eens koffiezetten correct?

Antwoord

Doe eens koffiezetten is geen standaardtaal. Standaardtaal is: Zet eens koffie.

Toelichting

Constructies als Doe eens koffiezetten komen alleen in Nederland voor. Doen is hier een omschrijvend hulpwerkwoord, dat altijd wordt gecombineerd met een infinitief. Doen in combinatie met de onbepaalde wijs van een werkwoord voegt niets wezenlijks toe aan dat werkwoord. Doe eens koffiezetten betekent in feite hetzelfde als Zet eens koffie.

Het gebruik van doen zoals in Doe eens koffiezetten komt – in informele taal – vooral voor wanneer sprake is van een handeling die men regelmatig, gewoonlijk verricht.

(1) Doe jij vandaag stofzuigen? (in Nederland, geen standaardtaal)

(2) Ze doen daar veel kaarten. (in Nederland, geen standaardtaal)

De constructie is in de standaardtaal alleen mogelijk met een vooráfgaande infinitief.

(3) Begrijpen doet hij er niets van.

(4) Eten doen we alle dagen.

Bijzonderheid

Als het hulpwerkwoord doen een eigen betekenis heeft, is er geen bezwaar tegen. Dat is het geval bij het zogenaamde causatieve gebruik van doen.

(5) De zon deed de temperatuur snel oplopen.

(6) Zijn verhaal deed haar huiveren.

Hier heeft doen wel degelijk een eigen betekenis, zoals die soms ook door laten kan worden weergegeven: ‘De zon zorgde ervoor dat de temperatuur snel opliep’, respectievelijk ‘Zijn verhaal liet haar huiveren / bracht een huivering bij haar teweeg.’

Een vergelijkbaar gebruik van doen is te zien in sommige vaste combinaties.

(7) Het ongeluk deed hem beseffen hoe kwetsbaar hij was.

(8) Dit doet me denken aan vroeger.

Zie ook

Werkwoordvolgorde in werkwoordgroepen: groepen van twee werkwoorden (algemeen)

Komen aanrijden / aangereden

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); ANS (1997), p. 1021 of online via de E-ANS online via de E-ANS