Vraag

Wat is de correcte uitspraak van dergelijk: [dergelek] of [dergelijk]?

Antwoord

Dergelijk kunnen we op twee manieren uitspreken: met een toonloze e (sjwa) of met een ij-klank.

Toelichting

Het woord dergelijk is een samenstelling van der (verbogen vorm van de) en gelijk. Het is te vergelijken met andere woorden waarin het woord gelijk zit: soortgelijk en tegelijk. De ij-uitspraak in dergelijk is goed te verklaren, omdat het woord gelijk ook met een ij wordt uitgesproken.

Toch is ook de uitspraak met een toonloze e gangbaar geworden, doordat we ons niet meer bewust zijn van de herkomst van het woord. De meeste woorden op -(e)lijk zijn immers afleidingen. Deugdelijk, fatsoenlijk en gevaarlijk zijn afgeleid van de zelfstandige naamwoorden deugd, fatsoen en gevaar; degelijk is een afleiding van deeg (‘iets goeds’, vergelijk terdege). De uitspraak van deze woorden is eenvoudig: het achtervoegsel -(e)lijk wordt altijd met een toonloze e uitgesproken. Onder invloed van deze woorden is de toonloze e ook bij dergelijk gangbaar geworden. Bij soortgelijk en tegelijk is alleen de uitspraak met een ij-klank mogelijk.

Naslagwerken

Verschueren (1996); Uitspraakwoordenboek (2000); ABN-uitspraakgids (1998); Groot uitspraakwoordenboek (1974)