Vraag

Wat is de betekenis van eerder in de volgende zin: Het einde van de film was eerder verrassend?

Antwoord

Eerder kan hier op twee manieren geïnterpreteerd worden. In België wordt deze zin meestal opgevat als ‘het einde van de film was vrij verrassend’.

Nederlanders lezen eerder meestal als een contrast: ‘anders dan men zou verwachten’, ‘juist’ (het was geen voorspelbaar maar juist een verrassend einde van de film). Er is dan meestal sprake van een inhoudelijk contrast met de informatie die voorafgaat. In België is deze lezing ook mogelijk.

Toelichting

Voor veel Belgische taalgebruikers betekent eerder ‘nogal, vrij, tamelijk’. Eerder kan in België gebruikt worden in contexten waaruit geen duidelijk contrast blijkt. Dat gebruik van eerder is standaardtaal in België. Eerder heeft in deze betekenis de functie van bijwoordelijke voorbepaling bij een bijvoeglijk naamwoord. Vaak volgt er na het bijvoeglijk naamwoord nog een zelfstandig naamwoord (bijvoorbeeld zijn eerder vreemde kapsel).

(1)  We zijn volop bezig met het inrichten van ons huis. De meeste van onze meubelen zijn eerder goedkoop. [standaardtaal in België]

(2)  Er is al vaak de spot gedreven met Trumps eerder vreemde kapsel. [standaardtaal in België]

(3)  Hij heeft duidelijk veel meegemaakt, maar zijn eerder onsamenhangende verhaal maakt ons niet veel wijzer. [standaardtaal in België]

Voor Nederlandse taalgebruikers duidt eerder een vergelijking aan; zij lezen dit als ‘anders dan men zou verwachten’ of, ‘juist’. In Nederland wordt eerder meestal gebruikt in contexten waar een contrast blijkt met iets wat eerder is gezegd. Maar ook als de vergelijking impliciet(er) is, lezen Nederlandse lezers eerder met een contrastieve betekenis. Eerder heeft dan de functie van een opzichzelfstaande bijwoordelijke bepaling.

(4)  De smaak van deze rum is niet te overheersend. Hij is eerder zacht, met kruidige toetsen.

(5)  Na een uitbundige bruiloft was hun huwelijksnacht eerder teleurstellend.

De interpretatie ‘juist, anders dan men zou verwachten’ is ook in België mogelijk. In de praktijk liggen de betekenissen ‘nogal’ en ‘juist’ soms dicht bij elkaar. Zinnen zoals (4) en (5) kunnen in België in twee betekenissen gelezen worden.

In sommige constructies kan eerder alleen opgevat worden als ‘veeleer, meer in overeenstemming met de werkelijkheid’, ‘vooral, juist’. Er wordt dan expliciet een contrast uitgedrukt.

(6) Hij is eerder lui dan dom.

(7) Heb je het te warm? Nee, eerder te koud.

(8) Death Valley bezorgt je eerder koude rillingen dan het ultieme vakantiegevoel.

(9) Er wordt geen massale stakingsbijeenkomst verwacht; eerder een kleine prikactie.

(10) Het is eerder een kwestie van ervaring dan van kennis.

Zie ook

Gevoelig / aanzienlijk
Omzeggens
Quasi

Naslagwerken

Grote Van Dale (2015); Van Dale Hedendaags Nederlands (2008); Woordenboek Correct Taalgebruik (2004), p. 76; Correct Taalgebruik (2006), p. 73; Prisma Handwoordenboek Nederlands (2014); Typisch Vlaams (2015)