Vraag

Wanneer gebruik je waken over en wanneer waken voor?

Antwoord

Waken over heeft de betekenis ‘zorgen voor’ en is standaardtaal in het hele taalgebied. Waken voor betekent vooral ‘op zijn hoede zijn voor, opletten voor’; waken voor is standaardtaal in Nederland.

Toelichting

Waken komt vooral voor in de letterlijke betekenis ‘opzettelijk wakker blijven om op te passen’, en in figuurlijke zin met betrekking tot concrete personen en zaken: ‘een wakend oog houden op, erop toezien dat iemand of iets geen schade wordt toegebracht’.

(1) De familie waakte de hele nacht bij de zieke grootvader.

(2) Moeders waken over hun kinderen.

(3) God waakt over ons huis.

Waken over en waken voor worden ook gebruikt in de betekenis ‘zorgen voor, zorg dragen voor’ met betrekking tot abstracte begrippen en situaties. Met waken over wordt dan de nadruk gelegd op het behouden van iets goeds: er wordt zorg besteed aan het in stand houden van een norm, waarde of kwaliteit. Bij waken voor ligt de nadruk op een actieve of oplettende houding, waarbij het meestal gaat om het voorkomen van iets onwenselijks. Waken voor is standaardtaal in Nederland; in België is deze combinatie weinig gebruikelijk.

(4) We zullen waken over de grondbeginselen van ons voorstel.

(5) Hij moet waken voor concurrenten die de opdracht ook willen binnenhalen. [standaardtaal in Nederland]

Het gebruik van waken over en waken voor is enigszins formeel. Gebruikelijkere varianten zijn zorgen voor, zorg dragen voor, toezien op, letten op en oppassen voor.

Zie ook

Voorzetsels (algemeen)

Ervoor waken dat / ervoor waken dat niet
Opkijken tegen / naar iemand
Vervangen voor / door

Naslagwerken

Grote Van Dale (2015); Van Dale Hedendaags Nederlands (2008); Prisma Handwoordenboek Nederlands (2014); Prisma Voorzetsels (2005), p. 260