1. Vervoeging van Nederlandse werkwoorden
2. Het vaststellen van de stam
    2.1 Hoofdregel
    2.2 Uitzondering: verenkeling van dubbele medeklinkers
    2.3 Uitzondering: verdubbeling van enkel geschreven klinkers
    2.4 Uitzondering: Engelse stam op -le
3. Problemen met de uitgang
4. Scheidbare en onscheidbare werkwoorden

1. Vervoeging van Nederlandse werkwoorden Top

Werkwoorden die we overnemen uit andere talen, behouden in het algemeen de spellingvorm van de stam, maar we vervoegen ze zoals we dat doen met Nederlandse zwakke werkwoorden.

• perfectioneren – perfectioneert – perfectioneerde – geperfectioneerd
• feliciteren – feliciteert – feliciteerde – gefeliciteerd
• faxen – faxt – faxte – gefaxt

Werkwoorden uit het Latijn of het Frans hebben in de brontaal veelal een infinitief die eindigt op -ere, -are, -ire, -er, -re of -ir. In het Nederlands wordt er meestal een infinitief gevormd op -eren, waardoor deze werkwoorden net zo vervoegd kunnen worden als bijvoorbeeld leren of begeren.

Ook werkwoorden van Engelse herkomst (hierna verder aangeduid als Engelse werkwoorden) worden vervoegd zoals Nederlandse werkwoorden. De stam vormt ook hier de basisvorm voor de spelling, zij het dat die stam in sommige gevallen zoals in het Engels gespeld blijft en in andere gevallen aan de Nederlandse spelling wordt aangepast.

Vervoeging van Engelse werkwoorden (Leidraad 12.2)

2. Het vaststellen van de stam Top

2.1 Hoofdregel Top

De stam van een Engels werkwoord schrijven we in principe op dezelfde manier als het Engelse woord waarop het werkwoord gebaseerd is. Die vorm gebruiken we zoals de stam van een inheems werkwoord.

Aan die stam worden de vervoegingsuitgangen -t, -d, -en, -te(n) en -de(n) ‘vastgeplakt’: surft, speechte, lobbyde, gelabeld, hockeyen, gedeletet, managede enzovoort.

Gedeletet (uitspraak)

2.2 Uitzondering: verenkeling van dubbele medeklinkers Top

Als het woord in het Engels eindigt op een dubbele medeklinker, vernederlandsen we de stam en schrijven we een enkele medeklinker, tenzij dat een andere uitspraak oproept.

 

Een woord als baseballen behoudt zijn dubbele medeklinker in de stam, en dus ook in de vervoegde vormen, om aan te geven dat we dit woord nog zoals in het Engels uitspreken.

 

De regel dat de dubbele medeklinker van de infinitief in de stam wordt verenkeld, leidt soms tot een schrijfwijze die afwijkt van die van een zelfstandig naamwoord dat hetzelfde wordt uitgesproken. Dat is bijvoorbeeld het geval bij stres (werkwoordsstam), naast stress (zelfstandig naamwoord). Vergelijkbare gevallen zijn: ik yel – de yell, ik gril – de grill, ik tos – de toss.

Weergave van uitspraak (algemeen)

2.3 Uitzondering: verdubbeling van enkel geschreven klinkers Top

Als het woord in het Engels in de laatste lettergreep wordt uitgesproken met een lange [oo] of een daaraan verwante klank, vernederlandsen we de stam: we schrijven oo met dubbel klinkerteken en de slot-e vervalt.

Bij werkwoorden als carpoolen of inzoomen wordt ook in de infinitief de klinker dubbel gespeld, om aan te geven dat we die niet uitspreken als een [oo] uit Polen of zomen, maar als een [oe], die vaak wat gerekt wordt gerealiseerd.

2.4 Uitzondering: Engelse stam op -le Top

De meeste ingeburgerde Engelse leenwerkwoorden op -len hebben in het Nederlands twee mogelijke stammen: een op het Engels gebaseerde stam op -le en een vernederlandste stam op -el. Er zijn dus ook twee mogelijke infinitiefvormen.

De vormen samplen, googlen enzovoort sluiten aan bij de spelling van in het Nederlands ingeburgerde Engelse leenwoorden als sample en tackle en bij (Engelse) eigennamen als Google en Scrabble.

Het werkwoord recyclen is een uitzondering. Het vernederlandsen van de stam tot recycel zou tot een foute uitspraak leiden; de tweede c zou namelijk als een [s] gelezen kunnen worden.

Recycelbaar / recyclebaar

3. Problemen met de uitgang Top

De uitgang van de verleden tijd kan -te(n) of -de(n) zijn. De uitgang van het voltooid deelwoord is dan ook respectievelijk -t of -d. De keuze tussen die vormen hangt samen met de slotklank van de stam. Is dat een stemloze medeklinker, dan krijgen we -te(n) en -t. In alle andere gevallen krijgen we -de(n) en -d. Normaal gesproken weet je dat op het gevoel, maar bij twijfel bestaat de ezelsbrug van ’t kofschip. In dit woord zitten alle stemloze medeklinkers van het Nederlands die op het einde van een woord kunnen voorkomen, te weten: [t], [k], [f], [s], [ch] en [p]. Alle andere medeklinkers en alle klinkers zijn stemhebbend.

Voor Engelse werkwoorden geldt hetzelfde, met dien verstande dat daar nog een extra stemloze medeklinker frequent voorkomt die niet aanwezig is in ’t kofschip: de [(t)sj], in bijvoorbeeld finishen en speechen. De verleden tijden van deze woorden zijn dus: finishte en speechte. De stemhebbende variant in bijvoorbeeld bridgen is de [(d)zj] die we kennen uit bijvoorbeeld jam en jamboree.

Enkele voorbeelden op -te(n) en -t:

• brushen – brushte – gebrusht
  
• catchen – catchte – gecatcht
  
• clashen – clashte – geclasht
  
• coachen – coachte – gecoacht
  
• fixen – fixte – gefixt
  
• punchen – punchte – gepuncht
  
• sandwichen – sandwichte – gesandwicht
  
• stressen – streste – gestrest
  
• typen – typte – getypt
  
• xeroxen – xeroxte – gexeroxt
  
• zappen – zapte – gezapt

Enkele voorbeelden op -de(n) en -d:

• hockeyde – gehockeyd
• labelde – gelabeld
• recyclede – gerecycled
• scoorde – gescoord
• streamde – gestreamd

Als er twee uitspraken bestaan, zijn beide schrijfwijzen correct:

• bridgede, bridgete – gebridged, gebridget
  
• briefde, briefte – gebriefd, gebrieft
  
• cruisede, cruisete – gecruised, gecruiset
  
• golfde, golfte – gegolfd, gegolft
  
• leasede, leasete – geleased, geleaset
  
• housede, housete – gehoused, gehouset
  
• releasede – releasete – gereleased, gereleaset

4. Scheidbare en onscheidbare werkwoorden Top

Nederlandse werkwoorden zijn niet altijd enkelvoudige woorden: het kunnen ook afleidingen of samenstellingen zijn. Afleidingen (bijvoorbeeld: ontdekken, vertrekken of behandelen) zijn altijd onscheidbaar. Samenstellingen kunnen zowel scheidbaar (autorijden, inpakken) als onscheidbaar (stofzuigen, rolschaatsen) zijn. Meestal zijn samengestelde werkwoorden scheidbaar.

Engelse samengestelde werkwoorden zijn in principe allemaal onscheidbaar.

• brainwashen – brainwasht – brainwashte – gebrainwasht
• carpoolen – carpoolt – carpoolde – gecarpoold
• downloaden – downloadt – downloadde – gedownload
• earmarken – earmarkt – earmarkte – geëarmarkt
  
• outplacen – outplacet – outplacete – geoutplacet
  

Er bestaat een klein groepje uitzonderingen. Dat zijn samengestelde Engelse werkwoorden die bestaan uit een Engelse kern en een Nederlands eerste lid dat de klemtoon krijgt (bijvoorbeeld: afchecken, afkicken) of een eerste lid dat ook in het Nederlands voorkomt, en wel met de klemtoon (bijvoorbeeld: inchecken, inzoomen, intaken). We krijgen dus de volgende vormen:

• afkicken – kickt af – kickte af – afgekickt
• inchecken – checkt in – checkte in – ingecheckt
• intaken – takete in – ingetaket

Downloaden (scheidbaar of niet?)
Up te loaden / te uploaden

Naslagwerken

Woordenlijst (2015)