Vraag

Is er een betekenisverschil tussen wettig en wettelijk?

Antwoord

Wettig betekent ‘overeenkomstig de wet’. Wettelijk heeft zowel de betekenis ‘in de wet vastgelegd’ als ‘overeenkomstig de wet’.

Toelichting

Wettig betekent ‘overeenkomstig, volgens de wet’. Wettelijk betekent in de eerste plaats ‘behorend tot de wet, bij de wet bepaald, in de wet vastgelegd’, maar het heeft vaak ook de betekenis ‘overeenkomstig, volgens de wet’. Die betekenisverruiming is logisch, want iets wat bij wet vastgelegd is, is ook overeenkomstig de wet. Het omgekeerde geldt niet altijd: iets wat overeenkomstig de wet is, hoeft niet per se in een wet te zijn vastgelegd.

(1) Is er een wettelijke regeling voor het houden van exotische diersoorten?

(2) Het is als advocaat mijn plicht na te trekken of het huiszoekingsbevel wettig is.

In de praktijk speelt voor het gebruik van wettig of wettelijk ook de gebruikscontext een belangrijke rol. In sommige combinaties is wettig de gebruikelijkste vorm, in andere combinaties wettelijk.

– Enkele combinaties die met wettelijk worden gebruikt: wettelijk voorschrift, wettelijke bepaling, wettelijke voordelen, wettelijk erfdeel, wettelijke pensioenleeftijd, wettelijk minimumloon, wettelijke aansprakelijkheid, wettelijke normen, wettelijke verplichting, wettelijk samenwonen.

– Enkele combinaties die met wettig worden gebruikt: wettige echtgenoot, wettige kinderen, wettige opvolgers, wettig gedeponeerd.

– Combinaties die zowel met wettelijk als wettig gebruikelijk zijn: wettelijk/wettig betaalmiddel, wettelijk/wettig bewijs, wettelijke/wettige daad, wettelijke/wettige erfgenaam, wettig/wettelijk huwelijk, wettige/wettelijke reden, wettige/wettelijke vader.

De antoniemen onwettig en onwettelijk betekenen het tegenovergestelde van respectievelijk wettig en wettelijk en worden op dezelfde manier gebruikt.

Bijzonderheid

De woorden grondwettig en grondwettelijk komen ook naast elkaar voor.

Grondwettig betekent ‘in overeenstemming met, volgens de grondwet’ of ‘op een grondwet gevestigd’. Voorbeelden: deze bepaling is niet grondwettig; een grondwettige regering; grondwettig koningschap.

Grondwettelijk betekent ‘in de grondwet vastgelegd’, ‘op de grondwet gevestigd’, ‘volgens de grondwet’. Voorbeelden: grondwettelijke bepaling, een grondwettelijke regering, grondwettelijke rechten, grondwettelijke soevereiniteit; het was grondwettelijk verboden.

Zie ook

Burgerlijk / civiel
Extralegaal
Legistiek / wetgevingstechniek, wetgevingstechnisch
Samengeordende wetten / gecoördineerde wetten
Verkregen rechten – verworven rechten

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Verschueren (1996); Koenen (2006); Woordenboek Correct Taalgebruik (2004); Correct Taalgebruik (2006), p. 315; Taalwijzer (2000), p. 381-382; Stijlboek VRT (2003), p. 271; Het Witte Woordenboek Nederlands (2007); Van Dale Groot Synoniemenwoordenboek (2007)