Vraag

Welke delen van de dag worden met respectievelijk voormiddag en namiddag aangeduid?

Antwoord

In de standaardtaal in België hebben voormiddag en namiddag (met de klemtoon op de eerste of de tweede lettergreep) betrekking op respectievelijk het tweede deel van de ochtend (ongeveer 9-12 uur) en de tijd tussen het middaguur en het begin van de avond (ongeveer 12-18 uur).

In de standaardtaal in Nederland wordt met voormiddag en namiddag (met de klemtoon alleen op de eerste lettergreep) doorgaans de tijd bedoeld respectievelijk aan het begin van de middag (ongeveer 12-14 uur) en aan het eind van de middag (ongeveer 16-18 uur). Voormiddag is in Nederland overigens minder gebruikelijk dan namiddag.

Toelichting

De woorden voormiddag en namiddag zijn terug te voeren op voorzetselgroepen: voor de middag en na de middag. De oorspronkelijke betekenis van middag is letterlijk ‘het midden van de dag’, dus ‘middaguur’ (12 uur). Voormiddag en namiddag betekenen dan dus oorspronkelijk ‘gedeelte van de dag voor het middaguur’ respectievelijk ‘gedeelte van de dag tussen het middaguur en de avond’. In België zijn dat nog steeds de gangbare betekenissen van middag, voormiddag en namiddag.

(1) In de voormiddag was ze al drie uur bezig geweest met dat advies en in de namiddag heeft ze er nog enkele uren aan verder gewerkt. [standaardtaal in België]

In Nederland heeft middag echter gewoonlijk betrekking op het gedeelte van de dag tussen de ochtend en de avond, dus tussen 12 en 18 uur. De tegenwoordig in Nederland gebruikelijke betekenis van respectievelijk voormiddag (‘begin van de middag’) en namiddag (‘eind van de middag’) is dan ook gekoppeld aan de jongere betekenis van middag. In de praktijk is voormiddag in Nederland minder gebruikelijk dan namiddag.

(2) Ze hadden afgesproken om te vergaderen in de námiddag, rond 17 uur. [standaardtaal in Nederland]

Hoewel context en situatie vaak uitsluitsel zullen geven, kan het toch soms verwarrend zijn dat beide betekenissen naast elkaar bestaan. Om misverstanden te voorkomen, is het dan ook raadzaam om vooral in contact tussen Nederlanders en Belgen bij het gebruik van dergelijke tijdsaanduidingen zo expliciet mogelijk te zijn en er een tijdstip bij te noemen.

(3) Onze afspraak voor aanstaande vrijdag is ’s middags om vier uur.

(4) Zullen we afspreken om in de namiddag rond drie uur iets te gaan drinken in de Métropole?

(5) Ik heb Dirk in de voormiddag, om een uur of elf nog gesproken.

In de standaardtaal in België worden voormiddag en namiddag ook vaak in samenstellingen gebruikt.

(6a) Maandagnamiddag heb ik een afspraak bij de dokter. [standaardtaal in België]

(7a) Veel mensen doen op zaterdagvoormiddag boodschappen. [standaardtaal in België]

Samenstellingen met middag, morgen en ochtend zijn standaardtaal in het hele taalgebied. Hoewel uit de context vaak wel blijkt wat er bedoeld wordt, kan er bij die samenstellingen ook begripsverwarring ontstaan omdat morgen of ochtend en middag in België en Nederland anders geïnterpreteerd kunnen worden. Ochtend of morgen betekent voor Belgen doorgaans de vroege ochtend, terwijl in Nederland morgen en ochtend op de hele periode tussen 6 en 12 uur slaan. Bij middag bestaat een zelfde soort dubbelzinnigheid: in Nederland betekent middag ’tussen twaalf en zes’, in België meestal ’tussen twaalf en twee’.

(6b) Maandagmiddag heb ik een afspraak bij de dokter.

(7b) Veel mensen doen op zaterdagochtend boodschappen.

Zie ook

Deze middag / vanmiddag

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Verschueren (1996); Koenen (2006); Kramers (2000); Correct Taalgebruik (2006), p. 156; Woordenboek correct taalgebruik (2004), p. 309, 176; Stijlboek VRT (2003), p. 262, 168; Vlaams-Nederlands woordenboek (2003); Prisma Handwoordenboek Nederlands (2009)