Vraag

In welke volgorde zet je de onderdelen waaruit de alinea is opgebouwd?

Antwoord

Normaal gesproken begint een alinea met de kernzin. De andere zinnen komen daarna.

Toelichting

Het is voor de lezer handig als hij weet waar de belangrijkste informatie te vinden is. Welnu, in bijna alle teksten is dat in de eerste zin van de alinea. De rest is te beschouwen als nadere toelichting, uitweiding, enzovoorts. Toch bestaan er op deze algemene regel drie soorten uitzonderingen:

1. Een alinea kan beginnen met een zogenaamde transitionele zin. Dat is een zin die iets expliciteert over de overgang van onderwerpen in een tekst. Enkele voorbeelden van transitionele zinnen:

• We komen nu op een heel ander onderwerp.
• Het vervolg van de tekst zal gaan over de concrete uitwerking.
• Dan is er nog een aspect dat we niet mogen vergeten.

Als de alinea met een dergelijke zin begint, dan verhuist de kernzin naar de tweede positie.

2. Soms staat de kernzin achteraan. Dit kan raadzaam zijn als het een controversiële uitspraak betreft die door de lezer niet gemakkelijk geaccepteerd zal worden. De andere zinnen van de alinea kunnen de uitspraak acceptabel proberen te maken. In dat geval kun je het beste met die andere zinnen beginnen en de kernzin bewaren voor de laatste positie.

3. In heel zeldzame gevallen staat de kernzin in het midden. Dat komt met name voor als we te doen hebben met een zogenaamde ‘rechtsomkeert-alinea’. Zo’n alinea begint met een standpunt dat het tegenovergestelde is van het standpunt dat de schrijver inneemt. Halverwege maakt hij een draai en poneert zijn eigenlijke mening, die hij vervolgens ondersteunt met argumenten.

De basisstructuur van een dergelijke alinea is:

Hoewel A, B en C het geval zijn / algemeen geaccepteerd worden,
ben ik van mening dat K het geval is / de beste mening is,
omdat X, Y en Z het geval zijn / ik in X, Y en Z geloof.

In een dergelijk geval moeten X, Y en Z dus ‘krachtiger’ zijn dan A, B en C.

Een voorbeeld:

“Het Europese parlement is er wederom niet in geslaagd een einde te maken aan zijn eigen riante salariëring en onkostenvergoedingen. Het grote graaien blijft dus in Straatsburg troef. Nu had dit parlement toch al niet veel krediet bij de Europese burgers, niet in de laatste plaats vanwege de volstrekt onmachtige positie ervan ten opzichte van de Europese Commissie en de Raad van Ministers. Toch vind ik dat je wel moet gaan stemmen bij de verkiezingen voor dat parlement. Uiteindelijk zal aan die riante financiële regelingen immers wel een einde komen. Maar wat belangrijker is, het parlement heeft de laatste tijd eindelijk zijn tanden laten zien. Voor sommigen was dat misschien nog niet overtuigend, maar het begin is gemaakt en een weg terug is niet mogelijk. Beter een modderend parlement dat door de kiezers is gelegitimeerd dan een modderend parlement dat nauwelijks legitimiteit heeft en dus nog gemakkelijker genegeerd kan worden.”

Zie ook

Alinea’s maken
Alinea’s markeren
Alinea’s van één zin
Alinea-inhoud
Alineagrenzen
Lengte van alinea’s