Vraag

Wat is correct: een tammekastanjeboom of een tamme kastanjeboom?

Antwoord

Beide schrijfwijzen zijn correct; een tamme kastanjeboom is het gewoonst.

Toelichting

Bij de spelling tammekastanjeboom heeft tamme betrekking op kastanje; het woord betekent ‘boom van de tamme kastanje, boom waaraan tamme kastanjes groeien’. Vergelijkbare samenstellingen met een woordgroep als eerste deel zijn groeneamandelboom (‘een boom met groene amandelen’) en hogedrukgebied (‘een gebied van hoge luchtdruk’).

(1) Eetbare kastanjes vind je alleen aan de tammekastanjeboom, niet aan de wildekastanjeboom.

In de woordgroep tamme kastanjeboom is tamme een los bijvoeglijk naamwoord bij de samenstelling kastanjeboom. Die spelling is eveneens correct: naast de vrucht wordt ook de boom tam genoemd.

(2) Een tamme kastanjeboom kan vele honderden jaren oud worden.

(3) De tamme kastanjeboom wordt ook wel tamme kastanje genoemd.

Er is geen wezenlijk betekenisverschil tussen de schrijfwijze als samenstelling en die als woordgroep. Enkele gevallen die vergelijkbaar zijn met tamme( )kastanjeboom, zijn wilde( )kastanjeboom, nutteloze( )feitenkennis, Nederlandse( )taalgebied, parlementaire(-)enquêtecommissie, vergeten( )groentesoorten, verse()muntthee, lage()rugpijn, geestelijke()gezondheidszorg. In zulke gevallen is los schrijven in de praktijk meestal het gebruikelijkst.

De hierboven opgesomde gevallen vormen een uitzonderingscategorie. Meestal is er maar één schrijfwijze mogelijk (dus als woordgroep of als samenstelling), omdat het bijvoeglijk naamwoord alleen betrekking kan hebben op de erop volgende samenstelling als geheel (bijvoorbeeld een mooie bakkersdochter, een witte boekenkast) of omdat het bijvoeglijk naamwoord deel uitmaakt van het eerste deel van de samenstelling (bijvoorbeeld hogedrukgebied, gelijkekansenbeleid, grijzegarnalensalade, legenestsyndroom).

Tot slot is er nog een kleine categorie waarbij twee spellingen mogelijk zijn, maar waarbij er wel een verschil in betekenis is. Een vreemde talenleraar is een talenleraar die vreemd doet, een vreemdetalenleraar is een leraar van vreemde talen. Vergelijkbare voorbeelden zijn: een lange afstandsloper (‘een loper die groot van stuk is’) en een langeafstandsloper (‘een loper van lange afstanden’), een stomme filmacteur (‘een filmacteur die stom is’) en een stommefilmacteur (‘een acteur in een stomme film’).

Zie ook

Woordgroep in samenstelling (Leidraad 6.7)
Aaneenschrijven: drieledige samenstelling of woordgroep? (algemeen)

Grote-stedenbeleid / grotestedenbeleid
Iersesetterpup (hoofdletter?)
Nederlandsetaalunie / Nederlandse-taalunie / Nederlandse-Taalunie/ Nederlandse taalunie / Nederlandse Taalunie
Socialewoningbouw / sociale woningbouw

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Spelling geregeld (2009); Witte Boekje (2011); Woordenlijst (2015)