Vraag

Wat is de juiste vorm: op de duur of op den duur?

Antwoord

Beide vormen zijn correct. Op den duur is een combinatie met een oude naamval; op de duur is de afgesleten variant.

Toelichting

Op den duur is een vaste combinatie met een oude naamvalsvorm. Duur is van oudsher een mannelijk zelfstandig naamwoord. Dergelijke woorden kregen vroeger na een voorzetsel als bepaald lidwoord den. Datzelfde geldt voor onzijdige zelfstandige naamwoorden. In een aantal vaste combinaties is die oude naamvalsvorm gehandhaafd. Enkele voorbeelden met den: aan den lijve (ondervinden), in den beginne, in den lande, in den vreemde, om den brode, uit den boze.

Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden kregen na een voorzetsel der als bepaald lidwoord. Die vorm is ook gehandhaafd in enkele vaste uitdrukkingen. Voorbeelden: in der eeuwigheid (naast in de eeuwigheid), in der minne (schikken).

Naast op den duur is ook de combinatie op de duur gangbaar geworden. Tegen die vorm is geen bezwaar.

Zie ook

Naamvallen (algemeen)
Vaste combinaties met naamvallen (algemeen)

Bij deze / bij dezen
Ten deze / te dezen
Teneergeslagen / terneergeslagen
Ter aller tijde / ten allen tijde / ten alle tijde / te alle tijde / te allen tijde
Toendertijd / toentertijd
Van goede huize / van goeden huize, te goede trouw / te goeder trouw

Naslagwerken

Grote Van Dale (2015); Van Dale Hedendaags Nederlands (2008); Prisma Handwoordenboek Nederlands (2014); Woordenlijst (2005); Woordenlijst (2015); Spellingwijzer Onze Taal (2015); ANS (1997), p. 187-188 of online via de E-ANS online via de E-ANS