Vraag

Is plotsklaps correct?

Antwoord

Ja, plotsklaps (‘onverwachts, opeens, ineens’) is standaardtaal naast eensklaps, plotseling en plots.

Toelichting

In de standaardtaal worden zowel eensklaps, plotseling en plots als plotsklaps gebruikt met de betekenis ‘onverwachts, opeens, ineens’. Van die vier woorden zijn plots en plotseling het gebruikelijkst.

Het bijwoord eensklaps is een samengesmolten vorm van eens klaps, de tweede naamval van een klap. De tweede naamval heeft hier een bijwoordelijke functie; de letterlijke betekenis is dus oorspronkelijk ‘als met een klap’.

(1) Hij kwam binnen en eensklaps werd iedereen stil.

Het bijwoord plotseling is met het achtervoegsel -(e)ling afgeleid van het synoniem plots. Plots is van oorsprong waarschijnlijk een klanknabootsend woord met in bijwoordelijk gebruik de betekenis ‘als met een slag, als met een plof’.

(2) Plotseling begon kleine Saar onbedaarlijk te snikken.

Plotsklaps is wellicht ontstaan als een contaminatie van eensklaps en plotseling. Volgens sommige bronnen wordt het woord vooral schertsend gebruikt, maar het woord wordt lang niet door alle taalgebruikers (nog) als zodanig ervaren. Plotsklaps is helemaal ingeburgerd en kan tot de standaardtaal gerekend worden.

(3) Toen Repelsteeltjes naam bekend werd, veranderde hij plotsklaps in een standbeeld.

Bijzonderheid

De woorden plotseling en plots kunnen in de standaardtaal allebei niet alleen als bijwoord maar ook als bijvoeglijk naamwoord gebruikt worden. Plots als bijvoeglijk naamwoord komt het frequentst in België voor, maar ook in Nederland is het niet zeldzaam.

(4) Het is allemaal heel plotseling/plots gebeurd.

(5) Door de plotselinge/plotse inval van de winter raakte het verkeer danig in de war.

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2002); Verschueren (1996); Koenen (2006); Kramers (2000); Correct Taalgebruik (2006), p. 201; Woordenboek correct taalgebruik (2004), p. 215; Taalwijzer (1998), p. 265