Vraag

Is het misdaden tegen de mensheid, misdaden tegen de menselijkheid, misdrijven tegen de mensheid of misdrijven tegen de menselijkheid?

Antwoord

De officiële juridische term in Nederland is misdrijven tegen de menselijkheid. Het Belgische Strafwetboek spreekt van misdaden tegen de mensheid, in enkele andere Belgische juridische teksten staat misdaden tegen de menselijkheid.

In de journalistieke praktijk worden de termen menselijkheid en mensheid door elkaar gebruikt, zowel in Nederland als in België.

Toelichting

Het begrip ‘misdaden / misdrijven tegen de mensheid /menselijkheid’ was voor het eerst aan de orde in de context van het handvest van het Tribunaal van Neurenberg, gehecht aan het Verdrag van Londen van 8 augustus 1945, waarin afspraken werden vastgelegd over de vervolging en bestraffing van oorlogsmisdadigers. Het handvest werd oorspronkelijk opgesteld in het Engels, Frans en Russisch. Zowel het Engelse humanity als het Franse humanité kan op twee manieren vertaald worden: zowel met menselijkheid als met mensheid.

Die twee mogelijke vertalingen hebben geleid tot inconsequent gebruik van deze termen in Belgische en Nederlandse officiële documenten. In sommige documenten staat misdaden/misdrijven tegen de mensheid. De redenering is daarbij dat het misdrijven betreft die zo ernstig zijn dat ze de hele internationale gemeenschap aangaan. In andere documenten is dan weer misdaden/misdrijven tegen de menselijkheid gebruikt. Men redeneert dan dat dergelijke misdaden moeten gezien worden als een ernstige aantasting van de menselijke waardigheid.

Bij de Nederlandse vertaling van het handvest van Neurenberg (in september 1945) is oorspronkelijk gekozen voor de term misdrijven tegen de menselijkheid. Ook in de hedendaagse jurisprudentie in Nederland is consequent sprake van misdrijven tegen de menselijkheid. In de Belgische wetgeving wordt vaak misdaden tegen de mensheid gebruikt. Dat is bijvoorbeeld zo in het Belgische Strafwetboek. Toch wordt er in sommige documenten ook misdaden tegen de menselijkheid gebruikt, bijvoorbeeld in de Belgische vertaling van het Europees verdrag betreffende uitlevering.

Het inconsequente gebruik van mensheid en menselijkheid in juridische teksten heeft ertoe geleid dat ook in de journalistieke praktijk menselijkheid en mensheid door elkaar gebruikt worden.

Naast de keuze tussen menselijkheid en mensheid speelt bij deze uitdrukking nog een tweede keuzemogelijkheid: is de juiste term in dit verband misdaden of misdrijven? Ook op dit punt is er verschil tussen de Nederlandse en de Nederlandstalige Belgische juridische terminologie. In het Nederlandse strafrecht heet een strafbaar feit delict en is misdrijf de term voor een ernstig delict (een overtreding is een minder ernstig vergrijp). Misdaad is in Nederland geen officiële juridische term. In het Belgische strafrecht ligt het anders: daar is misdrijf de algemene term voor ‘strafbaar feit’ en is misdaad de aanduiding voor een zwaar misdrijf (naast overtreding en wanbedrijf, de aanduidingen voor lichtere misdrijven). Dat betekent dat volgens de Nederlandse juridische terminologie misdrijven tegen de menselijkheid de officiële term is, terwijl volgens Belgische normen juist misdaden tegen de menselijkheid /mensheid de meest accurate omschrijving is. Het woord misdrijf is als algemene aanduiding ook in Belgisch strafrecht een correcte aanduiding. In het algemene (niet-juridische) taalgebruik kan zowel misdrijven als misdaden gebruikt worden: de term misdaden is gebruikelijker en minder formeel dan misdrijven. In de dagelijkse omgangstaal is ook het woord oorlogsmisdaden gebruikelijker dan de officiële term oorlogsmisdrijven. Bovendien is de betekenis van misdaden zo algemeen dat het woord in het gewone taalgebruik ook gebruikt kan worden voor wat de jurist misdrijven noemt.

Zie ook

Moord / doodslag

Bronnen

Dirix, E., Tilleman, B. & Van Orshoven, P. (Red.) (2004). De Valks juridisch woordenboek. Antwerpen: Intersentia.

Algra, N.E. & Gokkel, H.R.W. (1994). Fockema Andreae’s Juridisch Woordenboek (7e dr.). Alphen aan den Rijn: Samsom.

Wouter, J. & Pattyn, B. (2006). Misdaden tegen de mensheid: de internationale strijd tegen straffeloosheid. Leuven: Acco.

Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof (Rome, 17 juli 1998) (Nederlandse vertaling). Geraadpleegd op 4 april 2009 via https://wetten.overheid.nl/BWBV0001489/2021-04-21.

Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof (Rome, 17 juli 1998) (Belgische vertaling). Geraadpleegd op 4 april 2009 via http://staatsbladclip.zita.be/staatsblad/wetten/2000/12/01/wet-2000015097.html.

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Koenen (2006); Het Witte Woordenboek Nederlands (2007)