Vraag

Is het gebruik van letterlijk in de zin De recensent boorde de film letterlijk de grond in correct?

Antwoord

Ja, het gebruik van letterlijk in een versterkende functie is correct. Letterlijk moet dus niet altijd opgevat worden als ‘precies zoals het gezegd of geschreven wordt, woordelijk’.

Toelichting

Met de zin De recensent boorde de film letterlijk de grond in wordt niet bedoeld dat de film door boren in de grond terechtkomt. De enige functie van letterlijk in die zin is dat het het figuurlijke de grond in boren (‘vernietigend beoordelen’) versterkt.

Het bijvoeglijk naamwoord letterlijk betekent ‘precies zoals het er staat, woordelijk’. Het kan ook als bijwoord gebruikt worden.

(1) De letterlijke betekenis van menhir is ‘lange steen’.

(2) De letterlijke bewoordingen weet ik niet meer, maar dit was de strekking.

(3) Menhir betekent letterlijk ‘lange steen’.

(4) Veel baptisten geloven de Bijbel letterlijk.

Soms wordt er gespeeld met de betekenis van letterlijk als tegengestelde van figuurlijk (‘beeldspraak bevattend’).

(5) De binnenschipper heeft letterlijk en figuurlijk het roer in handen om de binnenvaart concurrerend te houden.

(6) Seven is letterlijk en figuurlijk een duistere film.

In de praktijk wordt letterlijk, vooral in de spreektaal, ook als versterkend bijwoord gebruikt. Letterlijk kan dan ook voorkomen in gevallen waarin juist sprake is van overdrachtelijk, figuurlijk taalgebruik. Daar hoeft geen bezwaar tegen te worden gemaakt.

(7) Ze heeft er letterlijk alles voor aan de kant gezet om het familiebedrijf te kunnen laten voortbestaan.

(8) Ik stelde geen grenzen en werkte me letterlijk te pletter.

Zie ook

Woordspeling

Naslagwerken

Grote Van Dale (2015)