Vraag

Hoe schrijf je jut in de verbinding de kop van Jut zijn (‘de zondebok zijn’), met een kleine letter of een hoofdletter?

Antwoord

Met een hoofdletter: de kop van Jut zijn.

Toelichting

In de kop of het hoofd van Jut is Jut een eigennaam, namelijk van Hendrik Jacobus Jut, een moordenaar uit de tweede helft van de negentiende eeuw.

In de idiomatische verbinding de kop van Jut zijn (‘de zondebok zijn’) behouden we de hoofdletter. Jut verwijst nog rechtstreeks naar de persoon Hendrik Jut. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het is een huishouden van Jan Steen (waar de eigennaam duidelijker herkenbaar is), de pijp aan Maarten geven en volgens Bartjens.

Bijzonderheid

Als reactie op een ophefmakende dubbele moord die Hendrik Jut in 1876 in Den Haag pleegde, ontstond aan het begin van de twintigste eeuw een kermisattractie die naar hem werd vernoemd: een kop-van-jut. We beschouwen kop-van-jut in die betekenis als een samenkoppeling. We schrijven jut bovendien met een kleine letter. De samenkoppeling verwijst niet meer rechtstreeks naar de persoon Hendrik Jut.

Zie ook

Hoofdletter voor een eigennaam (Leidraad 16.1)
Persoonsnamen (Leidraad 16.2)

Brave Hendrik / brave hendrik / brave Hendrik
Jan modaal / jan modaal / Jan Modaal
Pietje precies / pietje precies / Pietje Precies / pietje-precies
rolls-royce / Rolls-Royce (de – onder de fototoestellen)
Zwarte Piet / zwarte piet / zwartepiet

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Verschueren (1996); Winkler Prins (1990-1993); Van Dale Etymologisch woordenboek (1997); Woordenlijst (2015)