Vraag

Is het eensgelijks of insgelijks?

Antwoord

De correcte vorm is insgelijks.

Toelichting

Het bijwoord insgelijks wordt gebruikt als bijwoordelijke bepaling in de zin (Ik wens je insgelijks het beste toe), maar is vooral gebruikelijk als elliptische uitdrukking bij het beantwoorden van een begroeting of een wens, in de betekenis ‘ik wens u hetzelfde’ (A: Ik wens je het beste. B: Insgelijks!).

De oorspronkelijke vorm van het bijwoord insgelijks (‘evenzo, evenzeer, eveneens’) is de voorzetselgroep in des gelijk (Middelnederlands in des gelijc, in des gelike, in gelike des) met de letterlijke betekenis ‘in gelijkheid daarvan’, ‘op de wijze van’ (dat wil zeggen van datgene wat genoemd is). De uitdrukking is versmolten tot één woord waaraan een bijwoordelijke uitgang ‘s is toegevoegd. Vergelijkbaar in oorsprong, gebruik en betekenis is de minder gangbare uitdrukking van ’s gelijken.

De oorspronkelijke structuur van het woord is niet meer doorzichtig en het is dan ook begrijpelijk dat sommige taalgebruikers insgelijks verhaspelen tot eensgelijks, misschien onder invloed van woordvormen als eensgestemd, eensgezind en eensluidend.

Naslagwerken

WNT ; Grote Van Dale (2005); Nederlands etymologisch woordenboek (1997)