Vraag

Is het Ze bewondert wielrenner Axel Merckx of Ze bewondert de wielrenner Axel Merckx?

Antwoord

Zowel Ze bewondert wielrenner Axel Merckx als Ze bewondert de wielrenner Axel Merckx is mogelijk. In combinaties van een eigennaam en een beroeps- of functieaanduiding wordt het lidwoord vaak weggelaten, maar dat is niet voor iedereen in alle gevallen aanvaardbaar. Of het lidwoord weggelaten kan worden, lijkt samen te hangen met de context.

Toelichting

Wanneer een eigennaam voorafgegaan wordt door een aanspreekvorm, een verwantschapsnaam of een titel, blijft het lidwoord altijd achterwege.

(1) Juffrouw Nathalie, ik heb mijn kleurpotloden vergeten.

(2) Kom jij ook naar ons huwelijksfeest, oom Paul?

(3) Die vrouw met die rode hoed is mevrouw De Bot.

(4) Wiske ziet tante Sidonia niet.

(5) Doctorandus M.J.J. Oskamp houdt een toespraak.

Er zijn heel wat functienamen die tegelijk als een titel kunnen worden beschouwd. Die categorie is niet zo gemakkelijk af te bakenen. Als zulke functienamen gecombineerd worden met een eigennaam, is het lidwoord meestal niet mogelijk. Vaak betreft het functienamen met een officieel karakter, bijvoorbeeld graden en gezagsfuncties.

(6) Koningin Beatrix overlegt wekelijks met minister-president Balkenende.

(7) Burgemeester Aboutaleb spreekt dokter Van Baalen morgen.

(8) Bij de diploma-uitreiking zal professor Willems een toespraak houden.

(9) Die dag was er een vraaggesprek met premier Herman Van Rompuy op tv.

(10) Kardinaal Simonis kende paus Johannes Paulus II en generaal De Gaulle.

(11) Apotheker Adriaens maakt veel tijd voor zijn klanten.

(12) Voor de verkoop van ons huis hebben we een beroep gedaan op notaris Kuipers.

(13) Makelaar Jan Stas verhuurt vooral woningen van topkwaliteit.

Bij andere beroeps- en functienamen die niet het karakter van een titel hebben, wordt het lidwoord vaak weggelaten, maar is het lidwoord ook mogelijk.

(14) Ze bewondert (de) wielrenner Axel Merckx.

(15) Gisteren is (de) schrijver Herman Brusselmans onderscheiden.

(16) Je kunt heerlijke appels kopen bij (de) fruitkweker Gulinck.

(17) U zag net (de) pianist Leif Ove Andsnes in beeld.

(18) Joe Frazier won het uiteindelijk van (de) wereldkampioen Muhammed Ali.

(19) Hebben jullie ooit een concert van (de) zanger Ramses Shaffy gezien?

Het weglaten van het lidwoord wordt door sommige naslagwerken ‘journalistieke stijl’ genoemd. Sommigen beschouwen het weglaten van het lidwoord in de voorgaande zinnen (14 – 19) als stilistisch minder fraai; zij hebben een voorkeur voor het gebruik van het lidwoord. Toch lijkt het erop dat het weglaten van het lidwoord in de praktijk vaak algemener is, dus niet alleen typisch is voor journalistieke taal. De combinaties zonder lidwoord zijn soms zelfs gewoner, bijvoorbeeld:

(20) Hoofdredacteur Guy Mortier houdt ermee op.

Het weglaten van het lidwoord heeft overigens niet alleen met stijl te maken, maar ook met het introduceren van informatie in de zin. Als we minder bekende namen introduceren, is het gebruikelijk om een lidwoord te schrijven, terwijl bij vertrouwde informatie het lidwoord gemakkelijker weggelaten kan worden. Vaak wordt bij nieuwe informatie ook de voornaam gebruikt.

(21) De acteur Xavier François is te zien in een reclamespot van frisdrank.

(22) (De) acteur George Clooney is te zien in een reclamespot van koffie.

Als er voor de functieaanduiding en de eigennaam een bijvoeglijk naamwoord staat, is het lidwoord vaak wel verplicht.

(23) Ze bewondert de Belgische wielrenner Axel Merckx.

(24) Gisteren is de bekende schrijver Herman Brusselmans onderscheiden.

(25) Die opmerking schoot het vermoeide Kamerlid Wathelet in het verkeerde keelgat.

Ook in het meervoud wordt het lidwoord de meestal toegevoegd.

(26) De ministers Peeters en Vandenbroucke overleggen morgen.

(27) Ik ben fan van de cricketers Atse Buurman en Daan van Bunge.

In combinaties van een naam met een nationaliteit, een inwonersnaam of een levensbeschouwing – die vooral gebruikt worden in journalistieke taal – is het ook niet ongewoon meer om dat lidwoord weg te laten.

(28) (De) Duitser Andreas Stauff heeft een contract voor twee jaar bij onze wielerploeg getekend.

(29) Volgens (de) Brusselaar Xavier Laplasse is de Grote Markt alleen voor toeristen aantrekkelijk.

(30) De politie heeft (de) Hagenaars Guus D. en Marlies P. opgepakt op verdenking van diefstal.

(31) Wat schrijft (de) atheïst Matthijs van Boxtel hierover?

Zie ook

Beroep doen op / een beroep doen op
(Een) Italiaanse (zij is -)
De algemeen directeur(,) Jan Peeters(,)
De berg de Tourmalet / de berg Tourmalet
De rivier Wisla / de rivier de Wisla

Bronnen

Van der Horst, J. (2005). Wat gebeurt er met (de) moslim Bazarghan? Waarom sommige aanduidingen hun lidwoord kwijtraken. Onze Taal, 74, nr. 11, p. 314-316.Taalprof (2006). Geraadpleegd op 7 juli 2009 via http://taalprof.blogspot.be/2006/02/vragen-16.html.

Toorn, M.C. van den, W. Pijnenburg, J.A. van Leuvensteijn en J.M. van der Horst (red.), Geschiedenis van de Nederlandse taal (1997). Amsterdam: Amsterdam University Press, p. 530.

Zaalberg, C.A. (1975). Taaltrouw. Nieuwe en oude glottagogische overwegingen Culemborg: onbekend, p. 21.

Naslagwerken

ANS (1997), p. 200-203 of online via de E-ANS online via de E-ANS; De taalgids (1999), p. 123-124; Schrijfwijzer (2005), p. 234-235; Stijlboek De Standaard (2003), p. 268